راه های انتقال بیماری هپاتیت و انواع آن

هپاتیت با نام انگلیسی Hepatitis یک نوع التهاب  یا عفونت کبد است این بیماری به وسیله انواع ویروس‌های عفونی و عوامل غیرعفونی ایجاد شده و منجر به مشکلات متعددی برای سلامتی می‌شوند. برخی از ویروس‌ها کشنده هستند. ۵ نژاد اصلی ویروس هپاتیت وجود دارند که با نام‌های A، B، C، D و E مشخص شده‌اند. با آنکه تمام این ۵ نژاد باعث بیماری کبدی می‌شوند، با همدیگر تفاوت‌های فاحشی از جمله در نحوه انتقال، شدت بیماری، توزیع جغرافیایی و روش‌های پیشگیری دارند. به طور ویژه انواع B و C باعث به وجود آمدن بیماری مزمن در میلیون‌ها انسان می‌شوند و با هم شایع‌ترین عوامل سیروز کبدی، سرطان کبد و مرگ‌ ناشی از هپاتیت ویروسی هستند. افرادی که مصرف الکل بالایی دارند یا در مقاربت کردن بی‌مهابا عمل می‌کنند بیشتر با خطر ابتلا مواجه هستند. در این مقاله سعی می‌کنیم تا اطلاعات کامل‌تری در خصوص انواع هپاتیت، علائم و راه‌های درمان آن‌ها به شما خواننده عزیز ارائه بدهیم.

انواع بیماری هپاتیت

هپاتیت اصولاً از یک آلودگی ویروسی ناشی می‌شود اما دلایل دیگری نیز برای آن وجود دارد که عبارت‌اند از هپاتیت خودایمنی و هپاتیتی که به‌عنوان عوارض ثانویه داروها، سموم و الکل رخ می‌دهد. بیماری هپاتیت خودایمنی زمانی رخ می‌دهد که بدن آنتی‌بادی‌هایی بر علیه بافت‌های کبد تولید می‌کند.

انواع هپاتیت ویروسی به شرح زیر می‌باشند.

هپاتیت A

این هپاتیت نتیجه آلوده شدن به ویروس هپاتیت A (HAV) است. این نوع هپاتیت یک نوع بیماری حاد و کوتاه‌مدت است.

هپاتیت B

هپاتیت B به وسیله ویروس هپاتیت B (HBV) ایجاد می‌شود. این هپاتیت به صورت مزمن و ادامه‌دار است. برآورد می‌شود که نزدیک به ۲۵۷ میلیون نفر در سراسر دنیا به هپاتیت B مبتلا باشند.

هپاتیت C

هپاتیت C بوسیله ویروس هپاتیت C (HCV) ایجاد می‌شود که C معمولاً از طریق خون منتقل می‌شود و بیماری که ایجاد می‌کند مدت‌دار است.

هپاتیت D

این هپاتیت یک نوع نادر از هپاتیت است که در کنار آلودگی به هپاتیت B رخ می‌دهد. عامل آن ویروس هپاتیت D (HDV) است که مثل دیگر نژاد باعث ملتهب شدن کبد می‌شود اما آلوده شدن فرد به هپاتیت D بدون اینکه ابتدا به هپاتیت B مبتلا شده باشد غیرممکن است. شیوع این نوع هپاتیت در دنیا ۵ درصد است.

هپاتیت E

هپاتیت E نوعی بیماری است که از طریق آب منتقل می‌شود و در نتیجه آلوده شدن فرد به ویروس هپاتیت E (HEV) ایجاد می‌شود. این نوع هپاتیت عمدتاً در مناطقی وجود دارد که دارای سیستم دفع فاضلاب ضعیف باشند و معمولاً از آلوده شدن آب آشامیدنی به فضولات آلوده (مدفوع) ایجاد می‌شود. هپاتیت E معمولاً حاد است اما می‌تواند مخصوصاً برای زنان حامله خطرناک باشد.

انواع هپاتیت و راه‌های ابتلا به آن‌ها در جدول زیر خلاصه شده است.

عوامل بیماری‌ زای هپاتیت غیرعفونی

اگرچه هپاتیت عمدتاً در نتیجه آلودگی ویروسی ایجاد می‌شود، دیگر فاکتورها (مثل الکل و دیگر سموم) نیز در بروز آن دخیل هستند.

مصرف بیش از حد الکل می‌تواند باعث آسیب‌دیدن و التهاب کبد شود که به آن هپاتیت الکلی نیز گفته می‌شود. الکل به طور مستقیم به سلول‌های کبد آسیب وارد می‌کند و باگذشت زمان می‌تواند باعث تخریب دائمی و ضخیم شدن کبد و همچنین تشکل اسکار (سیروز کبدی) در بافت‌های کبد و ازکارافتادن کبد شود.

دیگر راه‌های غیرعفونی که باعث بیماری هپاتیت می‌شوند عبارت‌اند از مصرف نادرست داروها و قرارگرفتن در معرض سموم.

بیماری هپاتیت خودایمنی

 در بعضی موارد سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه کبد را مضر تلقی کرده و به آن حمله می‌کند. این موضوع باعث التهاب‌های ادامه‌دار در کبد می‌شود که می‌توانند از خفیف تا شدید متنوع باشند و اغلب مانع کارکرد طبیعی کبد شوند. شیوع این بیماری در زنان سه برابر مردان است.

علائم عمومی هپاتیت چیست؟

 

 

اگر شما به یک نوع مزمن هپاتیت مثل هپاتیت B یا C مبتلا باشید، ممکن است بروز علائم تا زمانی که آسیب‌ها روی کبد تأثیر ایجاد کنند به تأخیر بیفتد. در عوض، افراد مبتلا به هپاتیت نوع حاد ممکن است علائم را بلافاصله پس از آلوده شدن به ویروس هپاتیت بروز دهند.

علائم عمومی عفونت هپاتیتی عبارت‌اند از:

• خستگی
• علائم شبه آنفلوانزا
• ادرار کدر
• درد شکمی
• ازدست‌دادن اشتها
• کاهش وزن بدون توجیه
• زردی پوست و چشم که ممکن است ناشی از بیماری زردی باشند

همچنین بخوانید: کاهش وزن شدید نشانه کدام بیماری ها است؟

هپاتیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

 

 

تشخیص عامل بیماری‌زای هپاتیت باید درست صورت بگیرد تا روش درمان آن نیز به‌درستی انتخاب شود. پزشکان یک سری آزمایش‌ها را برای شما تجویز می‌کنند تا به تشخیص درست برسند.

الف) گرفتن شرح‌حال و معاینه

برای تشخیص تمام انواع هپاتیت، پزشک معالج ممکن است قبل از هر کاری شرح شما را بگیرد تا به وجود هرگونه عامل خطر پی ببرد. در طول معاینه، پزشک ممکن است شکم شما را به‌آرامی فشار بدهد تا به وجود درد یا حساسیت پی ببرد. در طول معاینه، پزشک همچنین به بزرگ‌شدن کبد یا زردی چشم و پوست شما نیز توجه می‌کند. 

ب) تست عملکرد کبد

در تست عملکرد کبد از نمونه خون به‌منظور بررسی کارایی کبد استفاده می‌شود. غیرعادی بودن نتایج این تست ممکن است اولین نشانه وجود مشکلی در کبد باشد به‌ویژه اگر در مرحله معاینه هیچ علائمی مبنی بر وجود هپاتیت پیدا نشده باشد. بالا بودن میزان هورمون‌های کبد ممکن است دلیلی بر وجود استرس، صدمه یا کارکرد نادرست کبد باشد.

پ) سایر تست خون‌ها

اگر تست عملکرد کبد غیرنرمال باشد، پزشک معالج ممکن است تست خون‌های دیگری برای شما تجویز کند تا به ریشه مشکل پی ببرد. این تست‌ها وجود هرگونه ویروس هپاتیت یا آنتی‌بادی‌هایی که بدن برای مقابله با آن‌ها تولید می‌کند را مشخص می‌کنند.  

علاوه بر این‌ها، پزشک ممکن است از تست خون برای پی‌بردن به وجود هپاتیت‌های خودایمنی استفاده کند.

ت) بیوپسی کبد

 

 

زمان تشخیص هپاتیت، پزشکان همچنین کبد شما را برای هرگونه آسیب یا صدمه احتمالی نیز بررسی می‌کنند. برای این منظور از بیوپسی کبد استفاده می‌کنند که در آن یک نمونه از بافت کبد گرفته می‌شود. این نمونه بافتی ممکن است با کمک یک سوزن بسیار نازک از روی پوست گرفته شود. به این معنی که نیازی به شکافتن پوست و جراحی نیست. معمولاً در این مواقع از یک اسکن اولتراسوند به‌عنوان راهنما در حین نمونه‌گیری استفاده می‌کنند.

بیوپسی کبد به پزشکان اجازه می‌دهد تا هرگونه عفونت یا التهاب احتمالی در کبد را شناسایی کنند.

کله سیستیت چیست؟ و چه عوارضی را در پی دارد؟

ج) اولتراسوند

اولتراسوند شکمی از امواج اولتراسوند برای ترسیم یا ایجاد تصاویری از اندام‌های داخلی بدن استفاده می‌کند. این تست به پزشکان این امکان را می‌دهد تا نگاه دقیق‌تری به کبد و اندام‌های نزدیک آن داشته باشند. در بعضی موارد لوزالمعده نیز خود را در تست اولتراسوند نشان می‌دهد. تست اولتراسوند می‌تواند موارد زیر را آشکار کند:

• آب آوردن شکم (وجود مایع در شکم)
• آسیب‌دیدگی یا بزرگ‌شدن کبد
• تومور کبد
• غیرنرمال بودن کیسه صفرا

 بیماری هیپاتیت چه راه های درمانی دارد؟

 

درمان هپاتیت به نوع ویروس و حاد یا مزمن بودن بیماری بستگی دارد. در جدول زیر انواع بیماری هپاتیت، روش انتقال و راه‌های درمان برای هرکدام خلاصه شده است:

 برای پیشگیری از هپاتیت چه باید کرد؟

واکسن‌هایی وجود دارند که می‌توانند از شما در برابر ویروس‌های هپاتیت محافظت کنند. به‌حداقل‌رساندن خطر قرارگرفتن در معرض این ویروس‌ها یک راه مهم پیشگیری محسوب می‌شود.

• واکسن‌ها

برای هپاتیت A یک واکسن وجود دارد که می‌تواند از آلوده شدن به HAV جلوگیری کند. واکسن هپاتیت A از دو دوز تشکیل شده است و اغلب کودکان از سنین ۱۲ تا ۲۳ ماه شروع به واکسیناسیون می‌کنند. این واکسن برای بزرگسالان نیز در دسترس است و می‌تواند واکسن هپاتیت B را نیز شامل شود.

مرکز پیشگیری و کنترل بیماری ایالات متحده (CDC) تزریق واکسن هپاتیت B را به تمام نوزادان توصیه می‌کند. پزشکان معمولاً یک سری از سه نوع واکسن را برای ۶ ماه ابتدایی نوزادی تجویز می‌کنند. این مرکز همچنین این واکسن را برای تمام کادر پزشکی توصیه می‌کند. واکسیناسیون در برابر هپاتیت B می‌تواند به پیشگیری از هپاتیت D نیز کمک کند.

در حال حاضر هیچ واکسنی برای هپاتیت‌های C و D وجود ندارد.

• کاهش قرارگرفتن در معرض ویروس هپاتیت

ویروس‌های هپاتیت می‌توانند از طریق مایعات بدن، آب و غذاهای آلوده به ویروس بین افراد جابه‌جا شوند. به‌حداقل‌رساندن تماس با این عوامل می‌تواند از احتمال آلوده شدن به ویروس هپاتیت جلوگیری کند.

رعایت بهداشت یک راه جلوگیری از برخورد با ویروس‌های هپاتیت نوع A و E است. این ویروس‌ها ممکن است در آب حضور داشته باشند. اگر به کشور یا منطقه‌ای سفر می‌کنید که در آنجا هپاتیت شیوع دارد، باید از مصرف موارد زیر خودداری کنید:

الف) آب محل

ب) یخ

ج) غذاهای دریایی خام یا نیم‌پز (مثل صدف)

د) میوه و سبزیجات خام

ویروس‌های B، C و D می‌توانند از طریق تماس فیزیکی با مایعات حاوی این ویروس‌ها منتقل شوند. با روش‌های زیر می‌توانید شانس برخورد با مایعاتی که ممکن است به این ویروس‌ها آلوده باشند را کاهش دهید:

الف) عدم به اشتراک گذاشتن سوزن تزریق

ب) عدم به اشتراک گذاشتن ماشین یا تیغ ریش‌تراش

ج) عدم استفاده از مسواک دیگران

د) عدم تماس با خون ریخته شده روی زمین

هپاتیت‌های B و C می‌توانند از طریق ارتباط جنسی و نزدیکی منتقل شوند. استفاده از روش‌های پیشگیری مثل کاندوم و سد‌های دندانی در حین نزدیکی می‌تواند خطر آلودگی را کاهش دهد.

عواقب بیماری هپاتیت

نوع مزمن هپاتیت‌های B و C می‌توانند مشکلات جدی برای سلامت فرد ایجاد کنند. به این دلیل که ویروس کبد را آلوده می‌کند، افراد مبتلا به این نوع بیماری‌ها با خطرات زیر روبرو هستند:

• بیماری مزمن کبد
• سیروز کبدی
• سرطان کبد

بیشتر بخوانید: سیروز کبدی چیست؟

زمانی که کبد شما عملکرد نرمال خود را از دست داد، از کارافتادگی کبد رخ می‌دهد. عواقب ازکارافتادن کبد این‌ها هستند:

• خونریزی‌های داخلی
• آب‌آوردن شکم (موسوم به آسیت)
• افزایش فشارخون در ورید‌های پورتال که به کبد وارد می‌شوند. این عارضه‌ به فشارخون پورتال معروف است.
• ازکارافتادن کلیه
• هپاتیک آنسفالوپاتی (یا آنسفالوپاتی کبدی) که می‌تواند با خستگی، ازدست‌دادن حافظه و کاهش توانایی‌های ذهنی همراه باشد
• کارسینوم سلول‌های کبد که یک نوع سرطان کبد است
• مرگ

افراد مبتلا به انواع مزمن هپاتیت B و C باید از مصرف الکل خودداری کنند زیرا می‌تواند به بیمار شدن کبد و ازکارافتادن آن سرعت بدهد. بعضی از مکمل‌های غذایی و داروها نیز می‌توانند بر عملکرد کبد تأثیر بگذارند. اگر شما به نوع مزمن هپاتیت B یا C مبتلا هستید، قبل از مصرف هر نوع دارویی با پزشک خود مشورت کنید.