کاهش وزن شدید نشانه کدام بیماری ها است؟

یکی از موضوعاتی که ممکن است هر فردی را با نگرانی های جدی مواجه کند، کاهش وزن شدیدی است که علت خاصی برای آن یافت نشود. در این مواقع بهترین کار مراجعه به متخصصین گوارش، پرهیز از خوددرمانی و یا به تعویق انداختن فرآیند تشخیص و درمان است.

اما سوال اصلی اینجا است که چه میزان کاهش وزن نگران کننده است؟ در واقع اگر فردی بیشتر از 5 درصد وزن خود را ظرف مدت کمتر از 6 ماه از دست داده باشد، باید حتما علت این کاهش وزن را پیگیری کند. البته جمله بالا تا زمانی درست است که فرد اقدام خاصی به منظور لاغر شدن انجام نداده باشد. برای مثال اگر یک فرد 80 کیلویی بدون تغییر دادن سبک زندگی خود، در کمتر از 6 ماه ،حدود 5 کیلو از وزنش را از دست دهد، باید حتما علت این موضوع را جویا شود.

 در مقاله زیر قصد داریم بر اساس به روز ترین مطالب علمی به بررسی مهم ترین دلایل کاهش وزن ناگهانی بپردازیم، با ما همراه باشید!

پرکاری تیروئید؛ رایج ترین علت عدم وزن گیری

مشکلات خواب، تپش قلب و کوتاه شدن دوره های قاعدگی همگی می‌توانند ناشی از پرکار بودن غده تیروئید باشند. پرکاری این غده گردنی را هیپرتیروئیدیسم (Hyperthyroidism) می‌گویند که می‌تواند تقریبا همه نقاط بدن انسان را تحت شعاع قرار دهد. تیروئید مسئول ترشح هورمون هایی نظیر TSH، T4 و T3 می‌باشد که نقش مهمی در تنظیم متابولیسم بدن انسان دارند. افزایش فعالیت تیروئید باعث ترشح بیش از اندازه این هورمون‌ها و شدیدتر شدن سوخت و ساز بدن می‌شود، همین موضوع موجب کالری سوزی بیش از اندازه بدن و کاهش وزن شدید خواهد شد.

پرکاری تیروئید می‌تواند زمینه های ارثی داشته باشد، همچنین مصرف برخی داروها ممکن است این موضوع را تشدید نماید. ضمنا بیماری هایی مانند گریوز (نوعی بیماری خودایمنی) نیز ممکن است باعث پرکار شدن تیروئید فرد شوند.

مصرف داروهای رادیواکتیو، بتابلاکرها و در موارد شدیدتر جراحی غده تیروئید از راه های درمان این عارضه هستند. در صورتی که چند مورد از علائم زیر همراه یکدیگر مشاهده شوند، باید به پرکاری تیروئید فرد مشکوک شد:

• ضربان سریع و نامنظم قلب (تاکی کاردی)
• بی قراری و کاهش آستانه تحریک فرد
• تعریق زیاد و لرزش زیاد دست ها
• کاهش دوره های قاعدگی در زنان
• اسهال
• کاهش وزن شدید
• استرس فزاینده

تیروئید هاشیموتو چه علائمی دارد؟

دیابت نوع یک؛ ترسناک اما کنترل پذیر

شاید بیشتر افراد با شنیدن نام دیابت عارضه چاقی را به خاطر بیاورند. باید توجه داشت که دیابت نوع 2 که ناشی از سبک زندگی نادرست است با چاقی ارتباط دارد. در سمت دیگر دیابت نوع 1 را داریم که بیشتر زمینه ارثی دارد. این نوع از دیابت نوعی بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی به سلول های سازنده انسولین در پانکراس حمله می‌کند و آن ها را تخریب می‌کند. در نتیجه سطح انسولین خون در این افراد بسیار پایین است و تنها با تزریق انسولین علائم آن ها بهبود می‌یابد. انسولین به جذب گلوکز کمک می‌کند و در صورت کاهش مقادیر این هورمون در خون، بدن قادر به جذب قند مورد نیاز خود نخواهد بود. به همین دلیل در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 شاهد کاهش وزن شدید خواهیم بود.

این نوع دیابت معمولا در سنین پایین تشخیص داده شده و فرد بیمار تحت درمان قرار می‌گیرد. شما نیز در صورت مشاهده علائم زیر در خود یا فرزندتان حتما پزشک خود را مطلع کنید:

• تکرر ادرار
• خشک بودن مخاطات بدن و تشنگی همیشگی
• خستگی
• مشکلات بینایی و تاری دید
• گرسنگی بیش از حد و عدم وزن گیری علی رغم تغذیه مناسب

 

سرطان و بدخیمی ها؛ خاموش اما مرگبار

در مواقعی که کاهش وزن خیلی شدید باشد، پزشکان همواره احتمال ابتلا به سرطان را در نظر می‌گیرند. سرطان به معنی رشد غیر طبیعی و خارج از قاعده سلول های بخشی از اندام های بدن است. این سلول‌ها می‌توانند عضوی از مری، پانکراس، کولون و یا هر اندام دیگری باشند. رشد بیش از اندازه سلول‌ها نیازمند مواد مغذی و انرژی می‌باشد، بنابراین حتی در زمانی که فرد در حالت استراحت قرار دارد، انرژی زیادی را از دست می‌دهد و همین موضوع باعث کاهش وزن شدید فرد در مدت کوتاهی خواهد شد. در موارد پیشرفته تر که بدن قادر به تامین انرژی سلول های سرطانی نیست، می‌توان شاهد عضله سوزی و کاهش محسوس شاخص توده بدنی فرد بیمار بود.

توجه داشته باشید که بسیاری از سرطان ها در مراحل ابتدایی هیچگونه علامتی را از خود بروز نمی‌دهند، بنابراین لازم است افراد علاوه بر انجام دوره‌های چکاپ به صورت منظم، در صورت رؤیت هرگونه تغییرات شدید وزن، خستگی غیر معمول و یا تب فورا پیگیری های لازم را به عمل آورند.

اضطراب و افسردگی؛ شاه کلید بیماری ها

یقینا هیچ فردی وجود ندارد که در طول زندگی با احساس پوچی و اندوه مواجه نشده باشد. این حس به خودی خود بد نیست و می‌تواند زمینه ساز خروج فرد از روزمرگی و یا جرقه ای به منظور گرفتن تصمیمات جدید باشد. با این وجود در صورتی که مود فرد در طولانی مدت پایین باشد به گونه‌ای که از انجام هیچ کاری احساس رضایت نکند و یا امورات زندگی‌اش مختل گردد، می‌توان تشخیص افسردگی را برای فرد در نظر گرفت. از نظر علمی این دوره افسردگی باید بیشتر از 2 هفته به طول بیانجامد.

همچنین افرادی که اضطراب یا ترس زیادی را در طول زندگی تحمل می‌کنند هم از این قاعده مستثنی نیستند. بدن این دسته از افراد نیز پاسخ‌های عصبی و هورمونی مشابهی را در تقابل با استرس از خود بروز می‌دهد. برآیند این پاسخ‌ها ممکن است فرد را با مشکلات گوارشی و ایمونولوژیک متعددی مواجه کند که در نهایت موجب کاهش وزن شدید فرد خواهد شد. ناگفته نماند که در برخی افراد ممکن است پاسخ های تدافعی فرد متفاوت باشد، برای مثال در فردی که هنگام اضطراب پرخورتر می‌شود، احتمال بروز چاقی بیشتر از لاغری است.

در صورتی که در زندگی خود دچار ضربه روحی-عاطفی عمیقی شده‌اید که روند زندگی‌تان را مختل نموده و یا اگر حتی یک بار به خودکشی فکر کرده‌اید، حتما به روانپزشک مراجعه نموده و یا با اورژانس اجتماعی 123 تماس بگیرید.

عضله سوزی؛ محسوس ترین علت کاهش وزن

عضله سوزی به خودی خود بیماری محسوب نمی‌شود. کاهش توده عضلانی می‌تواند در اثر یک جا نشینی، عدم تحرک و یا فلج اندام ها ایجاد شود. به طور طبیعی عدم استفاده از عضلات می‌تواند سبب کاهش عضلات شود که اصطلاحا به آن آتروفی گفته می‌شود.

آتروفی عضلاتی همچنین می‌تواند بیانگر مشکلات جدی‌تری نیز باشد. در مراحل پیشرفته بیماری‌های سوءجذب، ایدز و یا سرطان‌ها نیز با کاهش حجم عضلات مواجه هستیم.

با این وجود اگر سابقه ابتلا به بیماری خاصی را ندارید و شاهد کاهش حجم عضلات خود هستید حتما ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانید. همچنین در صورتی که به مدت طولانی بستری شده‌اید، از انجام حرکات ورزشی مخصوص غافل نشوید. ضمنا داشتن یک برنامه غذایی مناسب به منظور جذب مقادیر کافی پروتئین جهت عضله سازی را در اولویت قرار دهید.

آرتریت روماتوئید؛ آزار دهنده و دردناک

یکی دیگر از بیماری های خودایمنی که می‌تواند باعث کاهش وزن شدید شود، آرتریت روماتوئید است. سیستم ایمنی فرد بیمار مبتلا به RA پوشش اطراف مفاصل فرد را اشتباها به عنوان بافت مهاجم تشخیص داده و به آن حمله می‌کند. همین موضوع موجب بروز درد و التهاب در مفاصل فرد خواهد شد. علت دقیق وقوع این بیماری هنوز شناخته شده نیست اما التهاب انرژی بیشتری را مصرف کرده و به تدریج سبب لاغرتر شدن فرد خواهد شد.

اگر در هنگام بیدار شدن از خواب در مفاصل خود (به ویژه مفصل زانو) احساس سفتی می‌کنید و یا مفاصل شما دچار تورم محسوسی گردیده است، بهتر است توسط پزشک روماتولوژیست معاینه شده و تحت درمان قرار بگیرید.

راه های درمان آرتروز زانو

التهاب روده؛ خطری پیشرونده و همه گیر

همانطور که گفته شد، وقوع التهاب در هر جای بدن مصرف انرژی و کالری را افزایش خواهد داد، که این موضوع می‌تواند سبب بروز کاهش وزن شدید شود. بیماری التهاب روده یا IBD نیز از این دست بیماری ها است که بیشتر در قالب دو بیماری کرون و کولیت اولسراتیو مشاهده می‌شود. در این بیماران معمولا مشکلات گوارشی مانند نفخ، اسهال و درد شکم به وفور دیده می‌شود، همچینین مشاهده مدفوع خونی در موارد پیشرفته تر شایع می‌باشد.

بیماری التهاب روده علاوه بر مصرف بیش از حد انرژی می‌تواند سبب اختلال در ترشح هورمون های گرلین و لپتین شود. این دو هورمون به طور مستقیم در فرایند سیری و گرسنگی دخیل هستند و بروز اختلال در آن‌ها باعث بروز مشکلات تغذیه و در نتیجه کاهش وزن خواهد شد.

اندوکاردیت؛ التهاب قلب و خون

اندوکارد، بافت پوشاننده سطوح داخلی قلب است و التهاب این بافت سبب بروز عارضه اندوکاردیت خواهد شد. حتما مطلع هستید که بروز التهاب در این ناحیه به دلیل آن که در داخل قلب قرار گرفته است به ندرت پیش می‌آید، چراکه لازم است عامل التهاب زا وارد خون شده و در جدار داخلی قلب قرار بگیرد. با این وجود دسته ‌ای از افراد هستند که بیشتر از دیگران در معرض اندوکاردیت قرار دارند:

• افرادی که تزریقات مکرر دارند
• افراد دیالیزی
• افرادی که دریچه قلب مصنوعی دارند

بنابراین در صورتی که در زمره افراد فوق قرار داشته و با کاهش وزن شدید مواجه شده‌اید، لازم است اندوکاردیت و مشکلات قلبی را نیز در نظر بگیرید.

سل؛ بیماری فراموش شده

عامل بیماری سل یعنی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس همچنان یکی از عوامل بیماری‌زای مهم در جهان به شمار می‌آید، با این وجود به دلیل پیشرفت علم پزشکی در سال‌های اخیر از کشنده بودن آن کاسته شده است. افراد مبتلا به سل معمولا کاهش وزن شدید را در کنار علائم تنفسی مانند سرفه‌های مکرر و درد قفسه سینه ذکر می‌کنند. علت کاهش وزن در این افراد به طور دقیق مشخص نیست اما احتمال می‌رود که کاهش اشتها یکی از دلایل اصلی آن باشد.

سل معمولا افرادی را درگیر می‌کند با ناهنجاری های سیستم ایمنی و نقص آن دست و پنجه  نرم می‌کنند. همچنین باکتری عامل آن می‌تواند مدت زمان طولانی در ریه باقی بماند و هر زمان که سیستم ایمنی فرد تضعیف شد، خود را نشان دهد. آسیب به بافت ریه در این بیماران معمولا شدید است، همچنین درگیری ستون مهره‌ها نیز در افراد مبتلا به TB دیده می‌شود. در حال حاضر سل به درمان چهار دارویی مخصوص خود پاسخ می‌دهد.

همچنین بخوانید: سل از این راه ها منتقل نمی‌شود!

بنابراین در صورت همراهی علائم تنفسی با کاهش وزن شدید، باید حتما از نظر ابتلا به سل توسط متخصص عفونی معاینه و پایش شوید.

 

انسداد مزمن مجاری ریه؛ کاهش وزن تدریجی اما محسوس

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) خود را به دو شکل آمفیزم و برونشیت بروز می‌دهد. اغلب افراد مبتلا به COPD سابقه طولانی مدت مصرف سیگار را ذکر می‌کنند. خس خس سینه و تنگی نفس در این افراد شایع می‌باشد. در مراحل پیشرفته این بیماری، فرد مجبور است به منظور انجام تنفس بهتر از عضلات سینه‌ای و بین دنده‌ای خود کمک بگیرد و به همین دلیل به انرژی بیشتری نیاز دارد، به گونه‌ای که مطابق برخی منابع تنفس این افراد 10 برابر بیشتر از یک فرد سالم کالری می‌سوزاند.

بنابراین در صورتی که بیمار سابقه مصرف طولانی مدت سیگار را در کنار سرفه، مشکلات تنفسی و کاهش وزن شدید ذکر کند لازم است حتما از نظر ابتلا به آمفیزم ریوی و برونشیت مزمن معاینه گردد.

HIV؛ بیماری هزار چهره

HIV ویروسی است که سبب بروز بیماری نقص سیستم ایمنی اکتسابی (ایدز) می‌شود. این ویروس سیستم ایمنی سلولی و لنفوسیت های T را هدف گرفته و به تدریج تعداد آن‌ها را به پایین‌ترین حد ممکن می‌رساند، این فرآیند ممکن است چندین سال به طول بیانجامد تا در نهایت سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس تسلیم شود. در این مرحله است که علائم ایدز ظاهر می‌شوند و تقریبا تمامی ارگان‌های بدن را تحت شعاع خود قرار می‌دهند. فرد در مراحل پیشرفته ایدز مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها و بیماری‌ها است و به همین دلیل است که دچار کاهش وزن شدید و کاشکسی می‌شود.

خوشبختانه در حال حاضر پروتکل‌های درمانی دقیقی به منظور کنترل این بیماری وجود دارد که در صورت رعایت آن‌ها می‌توان از وقوع عارضه‌های بعدی تا حد بسیار زیادی جلوگیری نمود. بنابراین اگر تا کنون به هر نحوی در معرض این ویروس بوده‌اید اما هنوز علامتی ندارید، حتما جهت پیشگیری از بروز علائم بعدی به متخصص عفونی مراجعه کنید.

زمان بروز اولین علائم ایدز

سلیاک؛ سوءجذب لاغر کننده

سوءجذب در واقع نوعی اختلال است که در آن روده فرد به میزان کافی مواد لازم را دریافت نمی‌کند. در صورتی که فرد نتواند بیشتر غذای خورده و هضم شده را جذب کند، طبیعتا با کاهش شدید وزن مواجه خواهد شد. سلیاک یکی از بیماری‌های مهم در زمینه سوءجذب می‌باشد. در این بیماری روده کوچک فرد قادر به جذب گلوتن، که جزء اصلی غلاتی مانند گندم است، نمی‌باشد. بنابراین در صورت مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن دچار اسهال شده و فرآیند جذب تا حد زیادی مختل می‌شود که همین موضوع نیز باعث کاهش وزن شدید خواهد شد.

پزشک برای مبتلایان به سلیاک رژیم غذایی فاقد گلوتن را در کنار دارو درمانی توصیه خواهد کرد.

سایر بیماری‌ها

بیماری‌های زیادی به جز دی که گفتیم می‌توانند سبب کاهش وزن متوسط تا شدید شوند اما اصلی‌ترین و رایج‌ترین علت‌هایی که در رابطه با کاهش وزن به ذهن می‌رسند و مورد بررسی قرار میگیرند همین موارد هستند. چند نمونه از مسائلی که می‌توانند کاهش وزن ایجاد کنند اما خیلی شایع نیستند شامل نارسایی احتقانی قلب، لوپوس، الکلیسم، آلزایمر، سنگ کیسه صفرا، آدیسون و... است.