سندروم شوگرن چیست؟

سندرم شوگرن (sjogren's syndrome) یک نوع بیماری التهابی است که می‌تواند بسیاری از قسمت‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد اما در اغلب موارد بر روی غدد اشکی و بزاقی تأثیر می‌گذارد. این بیماری اغلب در افراد سنین ۴۰ تا ۶۰ سال بروز می‌کند و شیوع آن در زنان بسیار بیشتر از مردان است. سندرم شوگرن یک نوع عارضه طولانی‌مدت است که می‌تواند زندگی روزانه شما را تحت تأثیر قرار دهد اما درمان‌هایی برای کاهش علائم آن وجود دارند.

علائم سندرم شوگرن

خشکی چشم همراه با احساس سوزش ملایم، سوزش شدید و درد، یا زبری (وجود سنگریزه) در چشمان

• خشکی دهان (مشکل شدن بلغ غذا) و متورم شدن غدد اطراف صورت و گردن

سندرم شوگرن یک عارضه سیستمیک است به این معنی که می‌تواند بر کل بدن تأثیر بگذارد. دیگر علائم عبارت‌اند از:

• خشکی مجاری بینی، گلو، واژن و پوست
• دشوار شدن بلع غذا و رفلاکس اسیدی
• خستگی
• درد مفاصل یا ماهیچه‌ها
• التهاب بین فک و گوش‌ها
• خارش پوستی

 

 

انواع سندرم شوگرن

انواع سندرم شوگرن عبارت‌اند از: سندرم شوگرن اولیه و سندرم شوگرن ثانویه.

سندرم شوگرن اولیه در افرادی دیده می‌شود که هیچ بیماری رماتیسمی دیگری ندارند. سندرم شوگرن ثانویه در افرادی دیده می‌شود که به بیماری رماتیسمی دیگری مثل لوپوس اریتماتوز سیتمیک و رماتیسم مفصلی مبتلا هستند. در بعضی مواقع، سندرم شوگرن ثانویه با سندرم جدیدی به اسم IGG4 اشتباه گرفته می‌شود.

علل سندرم شوگرن

علت سندرم شوگرن مشخص نیست اما یک بیماری خودایمنی است. افراد مبتلا به این عارضه دارای یک پروتئین غیرنرمال در خون خود می‌باشند. وجود این پروتئین حاکی از این است که سیستم ایمنی که معمولاً بدن را در برابر عفونت‌ها و سرطان‌ها محافظت می‌کند، در مقابل بافت خودِ بدن واکشن نشان می‌دهد. کم شدن مقدار اشک و بزاق که در سندرم شوگرن مشاهده می‌شود به این دلیل است که غدد تولید کننده این مایعات به وسیله التهاب آسیب دیده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی و احتمالاً ویروسی ممکن است مردم را مستعد بروز این بیماری کنند.

راه های تشخیص سندرم شوگرن

تشخیص سندرم شوگرن به ترکیب علائم، معاینه بدن، تست خون و در بعضی مواقع انجام مطالعات خاص بستگی دارد. خشکی چشم و دهان ممکن است علائم اولیه این بیماری باشند اما به معاینات بیشتری نیاز است به این دلیل که این علائم ممکن است بواسطه دیگر بیماری‌ها و دارو‌ها نیز به وجود آیند. سایر راه‌های تشخیص عبارت‌اند از:

• تست‌های بخصوص می‌توانند هر گونه کاهش در مقدار اشک یا بزاق را بسنجند.
• معاینه چشم می‌تواند در تشخیص تغییرات چشمی سندرم شوگر کمک‌کننده باشد.
• تست خون می‌تواند وجود آنتی‌بادی‌های (یا پرتئین‌های سیستم ایمنی که به از بین‌ بردن عوامل بیماریزا کمک می‌کنند) مختص به این عارضه را تشخیص دهند.
• آنتی‌بادی‌های قابل استفاده شامل آنتی‌بادی‌های ضد هسته (ANA)، آنتی بادی‌های ضد SSA و SSB یا فاکتور رماتیسم هستند اما همیشه وجود ندارند.
• بیوپسی غدد بزاقی در اطراف صورت یا زیر جلد لب پایینی نیز ممکن است برای تشخیص سندرم مورد استفاده قرار گیرد.

 سندرم شوگرن چگونه درمان می‌شود؟

هیچ راه درمانی برای سندرم شوگرن وجود ندارد اما می‌توان را به‌خوبی مدیریت کرد. درمان عمدتاً شامل:

• استعمال مننظم اشک مصنوعی در طول روز برای خشکی چشم
• استفاده از ژل در شب برای خشکی چشم
• مسدود کردن کانال‌های اشک در موارد بسیار حاد
• استفاده از قطره چشمی که التهاب غدد دور چشم را کاهش دهد مثل سیکلوسپورین (Restasis)
• نوشیدن آب، جویدن آدامس یا مصرف مواد جایگزین بزاق برای رفع خشکی دهان
• مصرف داروهای نسخه‌ای که جریان بزاق را بیشتر می‌کنند مثل پیلوکارپین (Salagen) یا سویملین (Evoxac)
• استفاده از داروهای ضد قارچی در صورت آلودگی بیمار به مخمر (برفک دهان)
• استفاده از اسپری و بخور آب نمک برای رفع خشکی بینی
•   استعمال مرطوب‌کننده‌های پوست
• مصرف داروهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند (مثل ممانعت‌کننده‌های پمپ پروتون و مسدود‌کننده‌های H2) به منظور کاهش رفلاکس
• استفاده از روان‌کننده‌های واژن

علاوه بر این، داروی ضد مالاریای هیدورکسی کلوروکین (Plaquenil) که برای درمان رماتیسم مفصلی و لوپوس استفاده می‌شود ممکن است در کاهش درد مفصلی و خارش پوست بعضی از بیماران شوگرنی کمک‌کننده باشد. بیماران مبتلا به علائم سیستمیک نادر ولی خیلی شدید، مثل تب، خارش پوستی، درد شکمی یا مشکلات ریوی و کلیوی، ممکن است به معالجه با داروهای کورتیکواستورئید مثل پریدنیزولون (Deltasone و بقیه) و داروهای سرکوب کننده ایمنی مثل متوترکسات (Rheumatrex))، آزاتیوپرین (Imuran) مایکوفنولات (Cellcept) یا سیکلوفسفامید (Cytoxan) نیاز داشته باشند.

 

 

 درمان‌ها می‌توانند به رفع خشکی کمک کنند اما مقداری خشکی باقی‌می‌ماند. تمام بیماران بهتر است مراقبت‌های معمول دندانپزشکی را دریافت کنند تا از بروز حفره (خوردگی) و افتادن دندان که ممکن است به عنوان یکی از عوارض سندرم شوگرن بروز کند، جلوگیری شود. بیمارانی که خشکی چشم دارند باید به طور منظم در خصوص آسیب دیدگی قرنیه به چشم پزشک مراجعه کنند. بیمارانی که قرمزی و درد بیش از حد در چشم دارند باید برای عفونت معاینه شوند.

 

همچنین بخوانید: لوپوس چیست و چه علائمی دارد؟

عواقب سندرم شوگرن

بسیاری از عواقب سندرم شوگرن به دلیل کاهش مقدار اشک و بزاق رخ می‌دهند. بیمارانی که خشکی چشم دارند بسیار در معرض ابتلا به عفونت‌های اطراف چشم هستند و ممکن است قرنیه آن‌ها نیز آسیب ببیند. خشکی دهان ممکن است باعث افزایش پوسیدگی دندان، تورم لثه‌ها (جین‌جیویت) و عفونت دهانی مخمر (برفک دهان) شود که با درد و سوزش همراه است. بعضی از بیماران متورم شدن دوره‌ای غدد بزاقی در اطراف صورت را تجربه می‌کنند.

عوارض سندرم شوگرن در دیگر نواحی بدن نیز رخ می‌دهند. درد و خشک‌شدن مفاصل به همراه التهاب خفیف ممکن است در بعضی بیمارانی که حتی به رماتیسم یا لوپوس مبتلا نیستند دیده شود. خارش پوستی در بازوها و پاها در ارتباط با متورم شدن مویرگ‌های خونی (واسکولیت) و التهاب ریه‌، کبد و کلیه نیز ممکن است به ندرت رخ بدهند و تشخیص آن‌ها نیز دشوار باشد. بی‌حسی، مورمور شدن و ضعف نیز در بعضی بیماران گزارش شده‌اند. غده پاروتید در انتهای فک قرار دارد و در بعضی از افراد مبتلا به سندرم شوگرن دچار التهاب و تورم می‌شود. 

شایع‌ترین عواقب سندرم شوگرن آن‌هایی هستند که گوش و دهان را در بر می‌گیرند. مثل:

• پوسیدگی دندان. به این دلیل که بزاق به حفظ دندان در مقابل باکتری‌ها کمک می‌کند، خشکی دهان فرد را بیشتر در معرض پوسیدگی دندان قرار می‌دهد.
• عفونت مخمر. افراد مبتلا به سندرم شوگرن به احتمال خیلی بالاتری به برفک دهان مبتلا می‌شوند.
• مشکلات بینایی. خشکی چشم می‌تواند منجر به حساسیت نوری، کدر شدن بینایی و آسیب دیدن قرنیه شود

قسمت‌هایی که با احتمال کمتری آسیب می‌بینند:

• شش‌ها، کلیه‌ها یا کبد. التهاب می‌تواند موجب سینه پهلو (نومونیا)، برونشیت یا دیگر مشکلات ریوی ، باعث بروز مشکلاتی در عملکرد کلیه‌ها و موجب هپاتیت یا سیروز کبدی شود.
• گره‌های لنفاوی. درصد بسیار کمی از افراد مبتلا به سندرم شوگرن به سرطان گره‌های لنفاوی (لنفوم) مبتلا می‌شوند.
• اعصاب. ممکن است احساس کرختی، مور مور و سوزش در دست‌ها و پاهای خود کنید (اعصاب محیطی)

زندگی با سندرم شوگرن

• سندرم شوگرن هیچ راه درمانی ندارد اما در بسیاری از موارد درمان درست آن می‌تواند به رفع علائم کمک کند. رماتولوژیست‌ها (یا متخصصان رماتسیم) پزشکانی هستند که در زمینه ناهنجاری‌های اسکلتی- ماهیچه‌ای تخصص دارند و بنابراین به احتمال زیاد بیماری شما را درست تشخیص می‌دهند. آن‌ها همچنین می‌توانند بهترین روش درمان‌ را به بیماران توصیه کنند.
• بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری بیشترین تلاش خود را روی خشکی چشم و دهان متمرکز می‌کنند، اما این علايم در درازمدت کاهش پیدا می‌کنند.

کارهایی که می‌توانید به منظور مدیریت سندرم شوگرن انجام دهید:

• پرهیز از محیط‌های خشک و گرد و خاکی
• دوری از هوای بادی
• استفاده از عینک در محیط بیرون و بادی
• نوشیدن منظم آب یا مک‌زدن به تکه‌های یخ
• خودداری از مصرف صابون‌هایی که باعث خشکی پوست می‌شوند
• افزایش رطوبت محیط داخل خانه
• ورزش کردن، خوردن غذاهای سالم، ترک دخانیات و کاهش استرس
• خوردن غذاهای نرم در صورتیکه در بلع غذا مشکل دارید
• کم خوردن و متعدد خوردن به منظور تحریک غدد بزاقی
• استفاده از آب گرم (نه داغ) موقع حمام کردن یا دوش گرفتن
• جویدن آدامس‌های بدون قند برای تحریک بزاق
• خودداری از مصرف غذاهای شور، اسیدی، فلفلی و نوشیدنی‌های گازدار در صورتی که دهان شما خشک است
• استفاده از شتشو‌دهنده دهان و دندان و ملاقات با دندانپزشک بطور مرتب