هرآنچه باید در مورد دیابت بدانید!

دیابت یک بیماری خودایمنی خطرناک و همیشگی است که با عوارض شدیدی همراه بوده و می‌تواند منجر به نقص‌عضو و حتی مرگ شود.

مهم‌ترین مشکل دیابت، بالارفتن سطح قند خون است که می‌تواند به بسیاری از اندام‌های بدن از جمله قلب، چشم‌ها، کلیه‌ها، مغز، رگ‌های خونی و اعصاب آسیب بزند. متأسفانه، این بیماری می‌تواند به علت تأثیری که در ایجاد حمله قلبی، سکته مغزی و نارسایی کلیوی دارد، منجر به مرگ زودهنگام شود.

در این مقاله به معرفی بیشتر انواع دیابت، علائم آن‌ها در بزرگسالان و کودکان می‌پردازیم، روش‌های تشخیص آن‌ها را بیان می‌کنیم. در ادامه نیز راه‌هایی برای درمان دیابت را با شما به اشتراک می‌گذاریم.

انواع دیابت و علائم آن

دیابت شیرین

دیابت شیرین که معمولاً به طور مختصر دیابت (diabetes mellitus) نامیده می‌شود، یک بیماری متابولیک است که باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. هورمون انسولین قند را از خون به سلول منتقل می‌کند تا ذخیره شود، یا سلول برای به‌دست‌آوردن انرژی از آن استفاده کند. در بیماری دیابت، بدن یا انسولین کافی تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند به طور کارآمد از انسولین ساخته شده استفاده کند.

اگر به علت بیماری دیابت قند خون فرد بالا برود ممکن است به اعصاب، چشم‌ها، کلیه‌ها و سایر اندام‌های او آسیب برساند.

علائم عمومی دیابت شامل موارد زیر است:

• افزایش گرسنگی
• افزایش تشنگی
• کاهش وزن
• تکرر ادرار
• تاری دید
• خستگی مفرط
• ترمیم‌پیدانکردن جراحت‌ها

علائم دیابت در مردان

علاوه بر علائم عمومی دیابت، مردانی که به دیابت مبتلا می‌شوند ممکن است دچار کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ (ED) و تضعیف قدرت عضلانی شوند.

علائم دیابت در زنان

زنان مبتلا به دیابت ممکن است دچار علائمی مانند عفونت مجاری ادراری، عفونت‌های قارچی و خشکی و خارش پوست شوند.

 

انواع دیابت

دیابت انواع مختلفی دارد:

دیابت نوع ۱

یک بیماری خودایمنی است. سیستم ایمنی به سلول‌های پانکراس (محل تولید انسولین) حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. عامل این حمله هنوز مشخص نشده است. دانشمندان بر این باورند که ممکن است یک عفونت ویروسی پاسخ ایمنی غیرطبیعی را نسبت به پانکراس ایجاد کرده باشد. این اختلال یک جزء ژنتیکی نیز دارد؛ بنابراین، اگر فردی در خانواده شما دیابت نوع ۱ داشته باشد، خطر ابتلای خواهران و برادران و همچنین فرزندان آن شخص به دیابت نوع ۱ افزایش پیدا می‌کند. افراد مبتلا به این نوع دیابت باید برای زنده ماندن تا آخر عمرشان انسولین تزریق کنند. افراد مبتلا می‌توانند از تزریق یا پمپ انسولین استفاده کنند. حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت به این نوع دیابت ابتلا دارند.

علائم دیابت نوع ۱ به شرح زیر است:

• گرسنگی شدید
• افزایش تشنگی
• کاهش وزن بدون دلیل
• تکرر ادرار
• تاری دید
• خستگی

دیابت نوع ۱ همچنین می‌تواند باعث تغییر خلق‌وخو شود.

کنترل سطح قند خون می‌تواند به افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ کمک کند تا از ایجاد عوارض ناشی از این بیماری جلوگیری کنند. 

دارویی جدید برای دیابت نوع 1    برای اطلاع از آخرین اخبار اینجا کلیک کنید!

برخی از عوارض یا پیامدهای رایج دیابت نوع ۱ عبارت‌اند از:

• کتواسیدوز دیابتی
• آسیب عصبی
• مشکلات چشم
• افزایش خطر عفونت پوست
• مشکلات مربوط به کلیه‌ها
• بیماری‌های قلبی عروقی
• مشکلات مربوط به پا، مانند بی‌حسی
• فشارخون بالا
• سکته

دیابت نوع ۲

در دیابت نوع ۲ بدن شما در برابر انسولین مقاوم می‌شود و قند در خون انباشته می‌شود. یکی از شایع‌ترین دلایل ابتلا به دیابت نوع ۲ اضافه‌وزن است. معمولاً، دیابت نوع ۲ با سبک زندگی بی‌تحرک و عوامل ژنتیکی ارتباط دارد. ورزش نکردن، رژیم غذایی ناسالم و افزایش وزن عواملی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. اگر یکی از اعضای خانواده به دیابت نوع ۲ مبتلا باشد، خطر ابتلای سایر اعضای خانواده به این بیماری افزایش پیدا می‌کند.

ممکن است افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیازی به انسولین نداشته باشند. در بسیاری از موارد، تجویز دارو به همراه تغییر سبک زندگی در فعالیت‌هایی مانند ورزش و رژیم غذایی به کنترل این بیماری کمک می‌کند.

هم کودکان و هم بزرگسالان می‌توانند به دیابت نوع ۲ مبتلا شوند. اما شایع‌ترین عوامل ابتلا به این بیماری عبارت‌اند از:

• سن ۴۵ سال به بالا
• اضافه‌وزن
• سابقه خانوادگی

علائم دیابت نوع ۲ شامل موارد زیر است:

• افزایش گرسنگی
• افزایش تشنگی
• افزایش ادرار
• تاری دید
• خستگی
• ترمیم طولانی‌مدت جراحت‌ها

در دیابت نوع ۲ به دلیل افزایش سطح گلوکز در بدن، التیام یافتن به فرایند دشوارتری تبدیل می‌شود، بنابراین ممکن است باعث عفونت‌های مکرر شود.

همچنین بخوایند: دیابت بی مزه، یکی از انواع خطرناک دیابت!

عوامل خطر برای ابتلا به دیابت

• سابقه خانوادگی: اگر فردی در خانواده شما دیابت نوع ۱ یا ۲ داشته باشد، احتمال ابتلای شما به این بیماری بیشتر می‌شود.
• چاقی: اضافه‌وزن عامل اصلی ابتلا به دیابت نوع ۲ است.
• سن: میانگین سن برای شروع دیابت ۴۵ سال است.
• بی‌تحرکی: اگر فعالیت کمی دارید، احتمال بیشتری دارد که به این بیماری مبتلا شوید.
• فشارخون بالا: یک عامل خطری برای ابتلا به دیابت است.
• بالا بودن سطح کلسترول و یا سطح تری گلیسیرید خون. خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ را افزایش می‌دهد.

رژیم غذایی: اگر رژیم غذایی شما سرشار از قندهای ساده باشد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار می‌گیرید.

پیش دیابت

پیش دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که قند خون شما از میزان طبیعی بالاتر باشد، اما نه آن‌قدر بالا که دیابت نوع ۲ تشخیص داده شود.

برای اینکه پزشک بتواند پیش دیابت را تشخیص دهد، فرد مبتلا باید علائم زیر را داشته باشد:

• سطح تحمل گلوکز ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dl)
• نتیجه تست A1C بین ۵.۷ تا ۶.۴ درصد باشد (تست A1C میزان گلوکز خون را اندازه‌گیری می‌کند.)
• سطح قند خون ناشتا بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر

احتمال بیشتری دارد که افراد مبتلا به پیش دیابت به دیابت نوع ۲ مبتلا شوند، اما معمولاً علائم دیابت را به طور کامل تجربه نمی‌کنند.

عوامل خطر برای مبتلایان به پیش دیابت و دیابت نوع ۲ مشابه بوده و شامل موارد زیر هستند:

• اضافه‌وزن
• سابقه دیابت در خانواده
• پایین‌تر بودن کلسترول لیپوپروتئین پُرچگالی (HDL) از ۴۰ یا ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• سابقه فشارخون بالا
• ابتلا به دیابت بارداری یا تولد فرزندی با وزن بیشتر از ۴.۵ کیلوگرم
• سابقه ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
• سن بیش از ۴۵ سال
• بی‌تحرک بودن در زندگی

 

 

 

دیابت بارداری

در دیابت بارداری قند خون فرد حامله در دوران بارداری افزایش پیدا می‌کند. عامل ایجاد این نوع دیابت تولید هورمون‌های مسدودکننده انسولین توسط جفت جنین است.

در دیابت بارداری حساسیت فرد به انسولین کاهش پیدا می‌کند. باتوجه‌به آمار منتشر شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، هرساله ۲ الی ۱۰ درصد از بارداری‌ها منجر به دیابت بارداری می‌شوند. افرادی که در دوران بارداری اضافه‌وزن زیادی پیدا می‌کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. حدود ۵۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت بارداری بعداً به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند.

اقداماتی که خانم‌های باردار می‌توانند جهت کنترل این بیماری انجام دهند عبارت‌اند از:

• تحرک داشتن
• زیر نظر داشتن رشد و نمو جنین
• اصلاح رژیم غذایی
• کنترل سطح قند خون

دیابت بارداری می‌تواند خطر ابتلا به فشارخون بالا را در دوران بارداری افزایش دهد.

دیابت چه عوارضی دارد؟

عوارض دیابت بارداری به شرح زیر است:

• تولد زودرس جنین
• افزایش وزن هنگام تولد
• غیرعادی بودن میزان قند خون نوزاد تازه‌متولدشده که معمولاً در عرض چند روز رفع می‌شود
• افزایش خطر ابتلای نوزاد به دیابت نوع ۲ در طول زندگی

نکته: بیماری نادری وجود دارد به نام دیابت بی‌مزه (diabetes insipidus) که برخلاف تشابه اسمی هیچ ارتباطی با دیابت معمولی (diabetes mellitus) ندارد و بنابراین جز گروه‌بندی انواع دیابت قرار نمی‌گیرد. در این بیماری کلیه‌ها مایعات زیادی را از بدن خارج می‌کنند.

روش‌های درمان دیابت

دیابت نوع ۱ و ۲ هر دو قابل‌درمان هستند. درمان دیابت نوع ۱ استفاده دائم انسولین است. دیابت نوع ۲ را می‌توان به روش‌های زیر کنترل کرد:

• تغییر در سبک زندگی (ورزش، تحرک)
• اصلاح رژیم غذایی
• استفاده از داروها
• مصرف انسولین
•  

کنترل دیابت با تغییر سبک زندگی

اگر پزشک تشخیص داد که به دیابت مبتلا هستید، باید برای کنترل وزن و بهبود سلامت خود دست به یک سری اقدامات بزنید. پزشک متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا سبک زندگی فعال و متعادلی داشته باشید و به مدیریت بیماری خود بپردازید. اقداماتی که شما می‌توانید انجام دهید تا با وجود ابتلا به دیابت، سلامتی خود را حفظ کنید عبارت‌اند از:

• رژیم غذایی شما باید سرشار از غذاهای تازه و مغذی، از جمله غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های بدون چربی، لبنیات کم‌چرب و منابع چربی سالم مانند آجیل باشد.
• از مصرف غذاهای پر از قندی که فایده دیگری ندارند خودداری کنید: مانند نوشابه‌های گازدار شیرین، غذاهای سرخ‌شده و دسرهای شیرین.
• در روز حداقل ۳۰ دقیقه و حداقل ۵ روز هفته ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، ایروبیک، دوچرخه‌سواری یا شنا انجام دهید.

هنگام ورزش مراقب علائم افت قند خون خود باشید: علائمی مانند سرگیجه، گیجی، ضعف و تعریق زیاد.

• برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ همچنین می‌توانند برای کاهش شاخص توده بدنی (BMI) خود اقداماتی انجام دهند تا کنترل بیماری آن‌ها بدون مصرف دارو کمک شود.

کنترل یا درمان دیابت با کمک دارو

استفاده از انسولین

تمام افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ باید برای کنترل سطح قند خون خود از انسولین استفاده کنند. انواع مختلفی از انسولین وجود دارد و اکثر آنها بر اساس مدت زمانی که تأثیر آن‌ها در بدن باقی می‌ماند به انواع زیر گروه‌بندی می‌شوند.

• انسولین‌های سریع‌الاثر: در عرض ۱۵ دقیقه شروع به کار می‌کند و تأثیر آن ۳ تا ۴ ساعت باقی می‌ماند.
• انسولین‌های کوتاه اثر: در عرض ۳۰ دقیقه شروع به کار می‌کند و تأثیر آن ۶ تا ۸ ساعت باقی می‌ماند.
• انسولین‌های متوسط اثر: در عرض ۱ تا ۲ ساعت اثر کرده و تأثیر آن ۱۲ تا ۱۸ ساعت باقی می‌ماند.
• انسولین‌های طولانی اثر: چند ساعت پس از تزریق شروع به کار می‌کند و تأثیر آن‌ها تا ۲۴ ساعت یا بیشتر ماندگار است
• انسولین‌های مخلوط: ترکیبی از موارد بالا

می‌توانید برای بررسی سطح قند خون خود از دستگاه تست قند خون استفاده کنید که با خراشیدن پوست قند خون را اندازه‌گیری می‌کند. همچنین می‌توانید از ترکیب کنترل مداوم قند خون (CGM) و دستگاه تست قند خون استفاده کنید.

CGM به طور منظم قند خون شما را در طول روز اندازه‌گیری می‌کند. این روش به تغییر داروها به‌منظور کنترل بهتر قند خون نیز کمک می‌کند.

موارد احتیاط

هنگام استفاده از دستگاه تست قند خون به موارد زیر توجه داشته باشید:

• قبل از لمس نوارهای دستگاه تست قند خون از تمیز و خشک بودن هر دو دست خود اطمینان حاصل کنید.
• از هر نوار تست فقط یکبار استفاده کنید و آنها را در قوطی اصلی خود نگه دارید تا رطوبت خارجی در نتیجه تست تأثیری نگذارد
• بعد از آزمایش درب قوطی را ببندید.
• قبل از استفاده تاریخ انقضا را بررسی کنید.
• قبل از استفاده از برخی دستگاه‌ها، مخصوصاً دستگاه‌های قدیمی‌تر به این نکته توجه داشته باشید که باید آنها را رمزگذاری کنید.
• نوارهای تست را در جای خشک و خنک نگهداری کنید.
• می‌توانید نوار تست قند خون را نزد یک پزشک یا متخصص ببرید تا میزان دقت آن را بررسی کند.

 

متفورمین (Metformin)

امکان دارد پزشک برای کنترل قند خون فرد مبتلا به دیابت نوع ۲ متفورمین تجویز کند. متفورمین به دو روش زیر عمل می‌کند:

• قند خون را کاهش می‌دهد
• عملکرد انسولین اثربخش‌تر می‌کند

مهارکننده‌های SGLT2 و آگونیست‌های گیرنده GLP-1

افرادی که به دیابت مبتلا هستند ممکن است به مصرف داروهایی برای کنترل سایر مشکلاتی که بدن آن‌ها وجود دارد نیاز داشته باشند. در سال ۲۰۱۸، برای افراد مبتلا به بیماری‌های زیر داروهای دیگری برای کنترل قند خون تجویز شد:

• بیماری قلبی عروقی آترواسکلروتیک
• بیماری مزمن کلیوی

آگونیست‌های گیرنده GLP-1 با افزایش میزان انسولین تولید شده در بدن و کاهش میزان گلوکز وارد شده به جریان خون، قند خون را کنترل می‌کنند. این دارو تزریقی است. ممکن است افراد مبتلا از آن به‌تنهایی یا همراه با متفورمین استفاده کنند. عوارض جانبی این دارو شامل مشکلات گوارشی مانند حالت تهوع و کاهش اشتها است.

مهارکننده‌های SLGT2  داروهای جدیدی برای کاهش سطح قند خون هستند. آنها مستقل از انسولین کار می‌کنند و احتمال دارد برای افرادی تجویز شوند که هنوز بدن آنها آمادگی استفاده از انسولین را ندارد. عوارض جانبی این دارو شامل افزایش خطر عفونت‌های ادراری و تناسلی و کتواسیدوز است.

راه های تشخیص دیابت

هرکسی که علائم دیابت دارد یا در معرض خطر ابتلا به این بیماری است باید آزمایش‌ها لازم را انجام دهد. معمولاً زنان در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری خود آزمایش دیابت انجام می‌دهند.

آزمایشاتی که پزشکان برای تشخیص قند خون تجویز می‌کنند عبارت‌اند از:

• آزمایش قند خون پلاسما در حالت ناشتا (FPG). این آزمایش قند خون شما را پس از ۸ ساعت ناشتا بودن اندازه‌گیری می‌کند.
• آزمایش A1C سطح قند خون شما را در مدت‌زمان ۳ ماه بررسی می‌کند.
• برای تشخیص دیابت بارداری، پزشک سطح قند خون شما را بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری بررسی می‌کند.
• در آزمایش چالش گلوکز (GCT)، یک ساعت پس از نوشیدن مایعات قندی، قند خون شما بررسی می‌شود.
• در طول تست ۳ ساعته تحمل گلوکز، قند خون شما پس از یک شب ناشتا بودن و سپس نوشیدن یک مایع شیرین بررسی می‌شود.

هرچه زودتر دیابت را تشخیص دهید، زودتر می‌توانید اقدامات لازم برای درمان را شروع کنید.

دیابت در کودکان

امکان دارد کودکان هم به دیابت نوع ۱ یا ۲ مبتلا شوند. کنترل قند خون به‌ویژه در جوانان از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا این بیماری می‌تواند به اعضای مهمی مانند قلب و کلیه آسیب برساند.

دیابت نوع ۱ در کودکان

شکل خودایمنی دیابت اغلب در دوران کودکی شروع می‌شود. یکی از علائم اصلی این نوع دیابت افزایش ادرار است. کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ ممکن است پس از آموزش دیدن، همچنان نتوانند ادرار خود را کنترل کنند.

خستگی، گرسنگی و تشنگی شدید نیز از علائم این بیماری هستند. کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ باید فورا درمان شوند. این بیماری می‌تواند باعث افزایش قند خون و کم آبی بدن شود.

دیابت نوع ۲ در کودکان

دیابت نوع ۱ قبلا "دیابت نوجوانان" نامیده می‌شد زیرا بروز دیابت نوع ۲ در کودکان بسیار نادر بود. اکنون که اضافه‌وزن در کودکان بیشتر شده است، ابتلا به دیابت نوع ۲ در این گروه سنی نیز شایع‌تر شده است.

بر اساس آمار، حدود ۴۰ درصد از کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ علائمی ندارند و پزشکان با استفاده از معاینات پزشکی می‌توانند ابتلای کودک به دیابت نوع ۲ را تشخیص دهند.

اگر دیابت نوع ۲ درمان نشود عوارضی از جمله بیماری قلبی، بیماری کلیوی و نابینایی با خود به همراه دارد. تغذیه سالم و ورزش می‌تواند تأثیر مثبتی در کنترل قند خون کودک شما داشته باشد.

امروزه دیابت نوع ۲ بیش از هر زمان دیگری در جوانان شیوع پیدا کرده است. شما باید علائم را بدانید تا بتوانید آنها را به پزشک کودک خود گزارش دهید.