آموزش کار با دستگاه نوار قلب

آموزش گرفتن نوار قلب، یکی از اولین و ابتدایی‌ترین آموزش‌هایی است که مختص کادر درمان حاضر در بیمارستان و سایر مراکز درمانی است. درواقع نحوه گرفتن نوار قلب به طرز صحیح از آن جهت یک اقدام ضروری است که برای تشخیص بیماری‌های شریان کرونری، تعیین تعداد ضربان قلب، آریتمی و بلوک‌های قلب، هایپرتروفی حفرات و ... کاربرد اساسی دارد.

ثبت نوار قلب معمولا بدون درد است ولی ارزیابی وضعیت بیمار اعم از داشتن استرس می‌تواند فشار زیادی بر بیمار وارد کند. در همین راستا این مقاله آموزش گرفتن نوار قلب را قدم به قدم توضیح می‌دهد، در وهله اول شما بایستی با چگونگی دریافت نوار قلب آشنا شوید سپس آموزش ECG با محل قرارگیری لیدها، زوایا و نکات مرتبط با آن امکان‌پذیر است.

 

نوار قلب چیست؟

تست نوار قلب که با نام‌های الکتروکاردیوگرام، الکتروکاردیوگرافی یا ECG نیز شناخته می‌شود؛ نتیجه ثبت امواج حاصل از فعالیت الکتریکی عضله قلب توسط الکترودها هستند. نکته قابل توجه در این فرایند این است که ECG تنها 10 الی 15 درصد از انرژی قلب را از طریق الکترودهای روی پوست ثبت می‌کند. حال با ادامه مطلب یعنی آموزش کار با دستگاه نوار قلب همراه آموزش گرفتن نوار قلب، این مقاله را شروع کنیم.

 

آموزش کار با دستگاه نوار قلب

دستگاه نوار قلب یا الکتروکاردیوگراف از جمله تجهیزات پزشکی قلب و عروق است که شما تقریبا در تمام مراکز درمانی می‌بینید. آموزش گرفتن نوار قلب با این دستگاه‌ها به دلیل کاربر پسند بودن بسیار ساده است. هردستگاه الکتروکاردیوگراف دارای کابلی است که به الکترودهای سینه‌ای و لیدهای اندامی ختم می‌شود. درواقع یک دستگاه نوار قلب استاندارد دارای 12 لید است که هر لید از دو الکترود مثبت و منفی تشکیل شده است و این دستگاه اختلاف پتانسیل میان این دو الکترود را ثبت می‌کند. درجهت کاربری ساده، در هرمکان از دنیا رنگ‌های ثابتی برای این لیدها در نظر گرفته اند. زمانی که لیدها به محل مناسب و صحیح روی بدن متصل باشند، هشدار Electrode Lead Off خاموش می‌شود.

برای آموزش گرفتن نوار قلب بایستی با ساختار و اجزای دستگاه بطور کامل آشنا شوید. علاوه بر لیدها، دستگاه دارای یک کاغذ شطرنجی نوار قلب است که بر اساس الکترود گرمایی امواج روی آن ثبت می‌شود. این کاغذ دارای مربع‌های بسیار کوچک است هر 25 مربع توسط خطوط پررنگ‌تر احاطه می‌شوند. محل قرارگیری کاغذ نوار قلب نیز حائز اهمیت است، درصورتی که رول نوار اشتباه گذاشته شود دستگاه کار نمی‌کند. ابتدای نوار مربع مشکی قابل مشاهده است که بایستی مطابق با سنسور مشکی محل قرارگیری نوار باشد. همچنین اگر نوار به اتمام برسد، هشدار paper فعال می‌شود.

مقیاس‌ها در کاغذ نوار قلب مطابق شکل زیر است:

 

ریسک‌های خطر گرفتن استفاده از ECG

گرفتن نوار قلب بدون درد و بدون هیچ عارضه‌ای است. اما امکان دارد در برخی از افراد پس از برداشتن لیدها، حساسیت‌های پوستی، قرمز و یا اگزما ایجاد شود.

درباره خطر برق گرفتی نیز خاطرتان آسوده باشد. ECG هیچ گونه خطری ندارد زیرا الکترودهای استفاده شده در آن الکتریسیته تولید نمی‌کنند.

 

 

آموزش گرفتن نوار قلب (سوپاین- طاق باز)

در آموزش گرفتن نوار قلب ایجاد شرایط روانی مناسب برای بیمار و توضیحات کافی از پروسه گرفتن نوار قلب بسیار مهم است. بسیاری از بیماران با دیدن سیم‌های دستگاه نوار قلب دچار استرس ناشی از آن می‌شوند. ابتدا لازم است شرایط مناسبی ایجاد کنیم برای مثال ابتدا به بیمار توضیح دهید این الکترودها و جریان برق ناشی از آن خطری ندارد و درواقع هیچ خطری او را تهدید نمی‌کند.

پوست بیمار باید خشک، تمیز و بدون مو باشد. سپس درجهت رسانایی بهتر بایستی از ژل یا آب استفاده کنید.

حال الکترودها را در جایگاه‌های مناسب و مخصوص آن قرار دهید. قبل از قرارگیری لیدها، محل مورد نظر بایستی با آب یا ژل پوشانده شوند. درصورتی که تصور می‌کنید امکان خطا در محل قرارگیری لید قرار دارد می‌توانید با ماژیک روی بدن بیمار علامت بزنید. معمولا افراد مبتدی از این تکنیک برای کاهش خطا و افزایش دقت اندازه‌گیری نوار قلب استفاده می‌کنند.

لیدهای هرقسمت از بدن شکل و رنگ متفاوتی دارند که به کاربر کمک می‌کند تا بهتر از دستگاه استفاده کند.

لید قرمز یا RED باید به دست راست یا Right بسته شود که در داخل لید یک قسمت فلزی روی یکی از پره‌های گیره لید وجود دارد، باید این قسمت فلزی به طرف داخل بدن یا قسمت داخلی مچ دست باشد.

لید مشکی نیز بایستی به اندام تحتانی، پای راست متصل کنید که در این لیدها نیز قسمت فلزی لید به سمت داخل پا باشد.

برای قسمت چپ بدن نیز لیدهای سبز و زرد وجود دارد که لید زرد روی دست چپ بسته می‌شود و لید سبز در پای چپ نصب می‌شود.

مطالب گفته شده، یکی از بهترین و ساده‌‌ترین روش آموزش گرفتن نوار قلب است که به پوزیشن طاق باز معروف است.

آموزش گرفتن نوار قلب به روش پوستریور (از پشت)

یادگیری آموزش گرفتن نوار قلب به روش پوستریور یا از پشت بسیار ساده و آسان است. بیمار بایستی به حالت لترال روی تخت به سمت راست قرار گیرد یعنی دست راست بیمار در تماس با تخت باشد. حال لیدهای 1، 2  و 3 را در محل قبلی نصب کنید. محل نصب لیدهای V4، V5 و V6 با حالت طاق باز متفاوت است. این لیدها را بایستی به ترتیب در قسمت‌های گفته شده قرار دهید:

لید v4: نصب روی خط پوستریور آگزیلاری

لید V5: نصب روی خط مید اسکاپولا

لید V6: نصب این لید در ابتدای آموزش گرفتن نوار قلب امکان دارد کمی دشوار باشد و به دقت بیشتری نیاز داشته باشد. این لید بایستی روی فضای بین دنده‌ای پنجم و پارا اسپاینال قرار گیرد.

لیدهای اندامی نیز نیاز به تغییرات ندارند و بایستی در همون مکان قبلی نصب شوند.

 

 

نحوه گرفتن نوار قلب خانم‌ها

آموزش گرفتن نوار قلب در خانم‌ها کمی با آقایان متفاوت است. لید بایستی به درستی روی قفسه سینه یا اندام‌ها قرار گیرد. بدن آقایان معمولا با موی زیادی پوشانده شده است؛ در همین راستا زدن ژل برای رسانایی بیشتر در این نواحی الزامی است. برای خانم‌ها تنها با آب، لیدها به قسمت‌های مختلف بدن چسبانده می‌شوند. بنابراین می‌توانید به جای ژل از آب استفاده کنید.

 

محل قرارگیری لیدها در آموزش گرفتن نوار قلب

از 12 لید، 6 لید مربوط به اندام‌ها و 6 لید مناسب قسمت جلوی قلب است که از 6 لید اندام‌ها، 3 لید دو قطبی (I، II و III) و 3 لید نیز یک قطبی (لید AVR، AVL وAVF) هستند. در گذشته تنها آموزش گرفتن نوار قلب با لیدهای اندامی ممکن بود ولی با گذشت زمان لیدهای Precardial یا لیدهای جلوی قلب نیز به لیدهای قلبی اضافه شدند.

لیدهای دو قطبی اندام‌ها:

لید I یا D1: الکترود مثبت به دست چپ و الکترود منفی به دست راست متصل می‌شود.

لید II یا D2: الکترود مثبت به پای چپ و الکترود منفی به دست راست متصل می‌شود که زاویه بردار آن 60 درجه است.

لید III یا D3: الکترود مثبت به پای چپ و الکترود منفی به دست چپ متصل می‌شود. از دست چپ به پای چپ زاویه بردار آن 110 تا 120 درجه سانتی‌گراد است.

لیدهای یک قطبی اندام‌ها:

لید AVR : طرف راست قلب است.

لید AVL

لید AVF

لیدهای Precardial:

V1: این لید جلوی قلب در چهارمین فضای بین دنده‌ای و در سمت راست استخوان جناغ قرار دارد.

V2: این لید جلوی قلب در چهارمین فضای بین دنده‌ای و در سمت چپ استخوان جناغ قرار دارد.

قدم بعدی در یادگیری آموزش ECG این است که بعد از نصب لید V2 لازم است لید  V4را روی بدن قرار دهید سپس لید V3 را در میان دو لید قبلی نصب کنید.

V3: این لید بین دو لید V2 و V4 قرار می‌گیرد.

V4: در پنجمین فضای بین دنده‌ای چپ، روی خط میان ترقوه‌ای بایستی قرار گیرد.

V5: در پنجمین فضای بین دنده‌ای چپ، روی خط قدامی زیربغل بایستی قرار گیرد.

V6: در پنجمین فضای بین دنده‌ای چپ، روی خط میانی زیربغل بایستی قرار گیرد.

نکات مربوط به اشتباه بستن لیدهای نوار قلب

• محل بستن الکترودهای این لیدها معمولا در ناحیه مچ دست و پا است اما درصورت ایجاد مانع برای مثال قطعی عضو می‌توان الکترودها را به همان اندام و قسمت باقی مانده متصل کرد.
• توجه کنید لیدها نباید روی استخوان جناغ قرار گرفته باشند.
• درصورت فراموشی رنگ‌های لیدها، می‌توانید برای خودتان رمزگذاری کنید، این راه می‌تواند کمک بزرگی به شما کند.
• اگر قصد دارید از مچ دست به عنوان محل قرارگیری لیدها استفاده کنید، بایستی بافت مورد نظر با سمت چپ یکسان باشد.
• برخی از کاربران برای آموزش گرفتن نوار قلب، نوک پستان را مبنا قرار می‌دهند. این مرجع در جهت قرارگیری لیدها اشتباه است زیرا خانم‌ها و آقایان دارای نوک سینه‌های متفاوتی هستند.
• تصویر زیر نیز تصویری جالب است که تعیین می‌کند کدام لید کدام سمت دیواره بطن را نشان می‌دهد.

جمع‌بندی

یادگیری کامل آموزش گرفتن نوار قلب نیاز به دقت زیادی دارد. تست نوار قلب، فعالیت الکتریکی عضلات قلب را  ذخیره و روی کاغذ چاپ کند. تمامی بیمارستان‌ها متقاضی خرید دستگاه نوار قلب یا الکتروکاردیوگراف هستند. در همین راستا به عنوان تکنیسین بیمارستان یا اوژانس باید بتوانید بخوبی با این دستگاه کار کنید.البته امکان دارد ابتدای گرفتن نوار قلب شاید کمی پرچالش باشد اما مدتی بعد می‌توانید به راحتی امواج حاصل از الکترودها را ثبت کنید.