انواع پالس اکسی متر و نحوه کار آن

پالس اکسی متر به معنای اندازه‌گیری تغییرات اکسیژن شریان خونی با هر ضربان قلبی است. به وسیله دستگاه پالس اکسی متر، می‌توان میزان درصد اشباع اکسیژن خون سرخرگ انسان را اندازه گیری کرد. این دستگاه روشی غیر تهاجمی است، که میزان مولکول‌های هموگلبینی را که با اکسیژن ترکیب شده است(اکسی هموگلوبین) را اندازه‌گیری می‌کند. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز خون یافت می‌شود. هنگامی که اکسیژن وارد خون می‌شود، توسط هموگلوبین به تمام نقاط بدن منتقل می‌شود. میزان نرمال اکسی هموگلوبین‌ها، ۹۷-۹۵ درصد می‌باشد و اگر میزان آن از ۹۰ درصد کمتر شود، خطرناک است.

در ادامه درباره دستگاه پالس اکسی متر و نحوه کار آن بیشتر توضیح خواهیم داد.

برای مشاهده و خرید انواع دستگاه های پالس اکسی متر اینجا کلیک کنید!

انواع پالس اکسیمتر

پالس اکسیمتر در حال حاضر در دو نوع انگشتی (سیار) و مرکزی (ثابت) موجود می‌باشد. نوع انگشتی بیشتر در اورژانس بیمارستان و نوع ثابت پالس اکسیمتر، معمولا برای بیماران بستری در اتاق احیا یا بخش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

پالس اکسی متر بر اساس دو اصل فیزیکی شکل گرفته است:

1- وجود یک سیگنال ضربه ‌ای توسط خون شریانی که دارای استقلال نسبت به سرخرگ ها، سیاهرگ ها و مویرگ‌ها و دیگر بافت‌ها است.

2- پالس اکسی مترهایی که اکنون استفاده می‌شوند، دارای دو LED می‌باشند، که یکی نوری با طول موج ۶۶۰ نانومتر(قرمز) و دیگری نوری به طول موج ۹۴۰ (فروسرخ) ایجاد می‌کند. این دو نور به این دلیل که Hbو O2Hb دارای طیف جذبی متفاوتی در این طول موج به خصوص هستند، استفاده می‌شوند. در ناحیه قرمز، O2Hb نور کمتری نسبت به Hb جذب می‌کند و در ناحیه فروسرخ برعکس این قضیه رخ می‌دهد. سپس نسبت این مقادیر جذبی نسبت به اندازه‌گیری مستقیم مقدار اکسیژن اشباع شده در خون کالیبره می‌شود و الگوریتم به دست آمده در میکرو پروسسوری دررون دستگاه پالس اکسی متر قرار داده می‌شود.

به زبان ساده‌تر پالس اکسی متر یک صفحه به نام پروب دارد. برای آنکه دستگاه اطلاعات بیمار را دریافت کند باید لاله گوش و یا انگشت بیمار در این صفحه قرار گیرد. دستگاه نوری را از یک پروب به سمت پروب دیگر هدایت می‌کند و این نور باید از انگشت یا لاله گوش عبور کند. دستگاه باید بررسی کند که چه میزان از نور، توسط خون جذب نشده است. پس در واقع دستگاه قادر است با توجه به میزان نور جذب شده توسط خون میزان اکسیژن را بررسی کند.

 

پالس اکسی متر چه کاربردهایی دارد؟

از پالس اکسی متر در موارد زیر استفاده می‌شود:

• برای بیمارانی که بیهوش هستند و در حال انجام جراحی هستند.
• افرادی که از داروهای ریوی استفاده می‌کنند.
• برای بیمارانی که مشکل تنفسی دارند و احتیاج به دستگاه ونتیلاتور دارند.
• برای تشخیص اینکه آیا بیمار به تنفس مصنوعی نیاز دارد یا خیر.
• برای تشخیص آپنه تنفسی در حین خواب.

مقادیر نرمال  SPO2 و نرخ پالس

قسمت‌های تشکیل دهنده پالس اکسی متر

پالس اکسی متر از اجزای زیر تشکیل شده است:

1. کابل بيمار
2. کابل برق: جهت تامین الکتریسیته
3. صفحه نمایش: اغلب از نوع LCD رنگی بوده و علاوه بر نمایش 2SPO ، تعداد ضربان قلب و منحنی 2SPO را نیز نمایش می‌دهد.
4. صفحه کليد: با توجه به تنوع تولید کنندگان، صفحه کلید پالس اکسی متر بسیار متنوع است. اما یک پالس اکسی متر باید موارد زیر را انجام دهد:

• تنظیم حدود آلارم‌های دستگاه
• تنظیم میزان روشنایی صفحه نمایش
• قابلیت FREEZE کردن نمودار نمایش داده شده

5. باطری: می‌تواند در دو نوع نیکل کادمیم و باطری سرب و اسیدی باشد.
6. برد تغذیه: تامین ولتاژ مورد نیاز قسمت‌های مختلف دستگاه و نیز شارژ باطری دستگاه به عهده این قسمت است. برد از قطعاتی تشکیل شده است:

• سلکتور( ۲۲۰-۱۱۰) ولت (در بعضی از مدل‌ها)
• فیوز محافظ( فقط در بعضی از مدل‌ها)
• مدارات ایزولاسیون
• ترانس کاهنده یا اتوترانس کاهنده
• مدارات یکسو کننده
• مدارات تثبیت کننده
• فن( در بعضی از مدل‌ها)
• ورودی برق DC( فقط در بعضی از مدل‌ها)

7- سيستم پردازش اطلاعات: این سیستم وظیفه پردازش اطلاعات خام گرفته شده از طریق پروب، آماده‌سازی و تبدیل آن‌ها به پارامترهای قابل نمایش بر روی صفحه نمایش را دارد. به طور کلی وظایف این سیستم شامل موارد زیر می‌باشد.

• محاسبهSPO2 خون از طریق اطلاعات به دست آمده از پروب انگشتی و نمایش آن بر روی صفحه نمایش
• ایجاد منحنی قلبی بیمار و نمایش آن بر روی صفحه نمایش
• محاسبه تعداد ضربان قلب از طریق اطلاعات به دست آمده از پروب انگشتی و نمایش آن بر روی صفحه نمایش دستگاه پالس اکسی متر
• حفظ تنظیمات آلارم‌های گوناگون و کنترل و اعمال آنها در زمان‌های مناسب
• تنظیم ساعت و تاریخ

(توجه: به دلیل انکه پالس اکسی متر در دو نوع ثابت و سیار وجود دارد، در اینجا اجزای پالس اکسی متر ثابت را عنوان کرده‌ایم.)

 

نکات مهم در استفاده از دستگاه پالس اکسی متر

• هرگز کابل بیمار را نکشید. به پرستارهای بخش، آگاهی‌های لازم را در رابطه با نگهداری از کابل دستگاه را بدهید.
• قسمت انگشتی کابل بیمار را به وسیله پنبه و الکل تمیز نگهدارید.
• به هنگام جابّه‌جایی بیمار مراقب دستگاه باشید تا کابل دستگاه قطع نشود.
• در صورتیکه برقی که استفاده می‌کنید دارای نوسانات شدید است، برای جلوگیری از صدمات احتمالی دستگاه، حتما از استابیلایزر مناسب یا UPS استفاده کنید.(این مورد در رابطه با پالس اکسی متر نوع ثابت می‌باشد.)

چگونه از دستگاه پالس اکسی متر استفاده کنیم؟

استفاده از پالس اکسی متر بسیار ساده است؛ برای شروع استفاده از این دستگاه، مراحل زیر را طی کنید:

• انگشت دست سبابه خود را درون پروب پالس اکسی متر قرار دهید.
• دکمه start دستگاه را فشار دهید.
• پس از زمان کوتاهی مقادیر اندازه گیری شده روی نمایشگر برای شما نمایش داده می‌شود.

(توجه: این راهنمای استفاده، مربوط به پالس اکسی متر سیار می‌باشد.)

نحوه انجام تست پروب به وسيله پالس اکسی متر

برای انجام تست پروب توسط این دستگاه:

• ابتدا دستگاه را روشن کرده و پروب را به آن وصل کنید.
• در این حالت باید نور قرمز رنگی در داخل پروب و در یک سمت آن دیده شود. اگر این نور را مشاهده نکردید، به احتمال قوی یکی از سیم‌های پروب قطع شده است.
• در صورتی که نور قرمز رنگ را مشاهده کردید ولی با این حال سیگنال مناسب توسط دستگاه نمایش داده نشد، آنگاه ابتدا داخل پروب را با یک پنبه آغشته به الکل سفید تمیز کنید.

نکاتی در مورد مشکلات عمومی دستگاه پالس اکسی متر و سرویس آنها

• کابل پاور: اولین موردی که حتما باید چک شود کابل پاور دستگاه است. در خیلی موارد اتفاق افتاده است که دستگاهی با این توصیف که سوخته و یا اصلا کار نمی‌کند، برای سرویس فرستاده می‌شود، در حالیکه مشخص می‌شود که مشکل تنها از کابل پاور دستگاه بوده است.
• باطری دستگاه: یکی از قسمت‌های اصلی دستگاه‌های پرتابل باطری آن است که به دلیل عدم استفاده صحیح از آن و در نظر نگرفتن دوره‌های شارژ و دشارژ آن زود خراب می‌شود.
• فيوز دستگاه: دستگاه‌های پالس اکسی متر، عموما دارای یک و یا دو فیوز دقیقا در ورودی برق شهری هستند. در صورتیکه برق شهری دارای نوسانات شدید باشد، این فیوزها در فواصل زمانی کوتاه می‌سوزند. البته باید دقت داشت که سوختن این فیوزها ممکن است به دلیل مشکل برد پاور دستگاه نیز باشد.
• پروب دستگاه: ابتدا اتصالات مربوط به سوکت آن را بررسی کنید و سپس دیود منابع نور قرمز و مادون قرمز آن را چک کنید.
• صفحه نمایش دستگاه: مشکلات صفحه نمایش می‌تواند عدم روشن شدن منبع تامین کننده نور زمینه یا سوختن و صدمه خوردن خود صفحه نمایش باشد.
• پاور دستگاه: برد پاور دستگاه، یکی از حساس‌ترین بردهای دستگاه است، که در صورت صدمه خوردن دستگاه اصلا روشن نمی‌شود.

اهمیت کالیبراسیون دستگاه پالس اکسی متر

از آنجا که این دستگاه در بخش‌های حساس بیمارستانی NICU-CCU-ICU مورد استفاده قرار می‌گیرد، باید از صحت عملکرد این دستگاه اطمینان کافی پیدا شود. از جمله عواملی که می‌توانند مـوجب ثبت نتایج نادرست در دستگاه شوند عبارتند از:

• در معرض نور شدید قرار گرفتن( گرما و نور خورشید)
• فشار خون خیلی بالا یا پایین شخص مورد آزمایش
• دمای غیرعادی پوست
• وجود جذب کننده‌هایی مثل لاک، رنگ یا حنا
• در وضعیت نامناسب قرار دادن انگشت اشاره

چه عواملی می‌توانند موجب اختلال در ثبت نتایج شوند؟

موارد زیر ممکن است در نتیجه ثبت شده توسط دستگاه پالس اکسی متر اختلال ایجاد کنند:

• لاک ناخن
• اختلالات عروقی(تپش‌های وریدی)
• تداخل الکتریکی
• دفیبریلاتور با فرکانس بالا
• در ایست قلبی یا در شوک قرار داشتن بیمار
• کیفیت نبض ضعیف (پرفیوژن خون پایین)
• هموگلبین کم خون
• داشتن فشارخون بالا یا پایین
• دمای غیر عادی بافت
• تابش مستقیم نور خورشید به پروب
• محکم قرار دادن پروب بر روی عضو
• حرکات بیش از حد بیمار

آیا پالس اکسی متر را فقط روی انگشتان دست می‌توان استفاده کرد؟

علاوه بر انگشتان دست، از نواحی دیگری از بدن مانند لاله گوش، انگشت شست پا و بینی هم می‌توان برای محاسبه میزان سطح اکسیژن محلول در خون به وسیله پالس اکسی متر استفاده کرد.

نکاتی که در نگهداری از دستگاه پالس اکسی متر باید رعایت کنید!

• قسمت بدنه دستگاه را از نظر تمیزی و فیزیکی بررسی کنید.
• دو شاخه برق دستگاه را جهت آسیب دیدگی بررسی کنید.
• سیم برق را بررسی کنید و اگر آسیب دیده بود آن را تعویض کنید.
• اگر دستگاه دارای سوئیچ قطع کننده مدار است، چک کنید که سوئیچ آزادانه حرکت می‌کند.
• با توجه به اینکه در اکثر مدل‌های پالس اکسی متر، از باطری سرب و اسید استفاده می‌شود، هرگز نگذارید باطری آن به طور کامل دشارژ شود.
• شرایط عمومی همه کابل‌هامثل پروب و نگهدارنده‌های کششی سیم را چک کنید. مطمئن شوید که پوسیدگی و بریدگی در قسمت عایق بندی کابل‌ها وجود نداشته باشد.
• تمام اتصالات کابل‌های الکتریکی را بررسی کنید.
• پروب‌ها را تمیز و بدون آسیب نگهداری کنید.
• از صحت لامپ، عقربه‌ها و صفحه نمایش اطمینان حاصل کنید.

نمادهایی که ممکن است روی صفحه نمایشگر پالس اکسی متر ببینید:

• PI: شاخص پرفیوژن (شاخص خون رسانی)
• SN: شماره سریال
• SPO2: اشباع اکسیژن

(توجه داشته باشید که با توجه به متنوع بودن شرکت‌های تولیدی، این نمادها ممکن است متفاوت باشند.)

نحوه رفع مشکلات عمومی دستگاه پالس اکسی متر

• اگر دستگاه شما روشن نشد، ابتدا کابل برق و فیوزها را چک کنید. سپس باتری دستگاه و کلید پاور را بررسی کنید. در صورتیکه باتری دستگاه رو به اتمام باشد، پیغام Low battery نمایش داده می‌شود و ایراداتی مانند عدم نمایش spo2 و چشمک زدن صفحه نمایش بر روی دستگاه  مشاهده می‌شود.
• در صورتی که تعداد زیادی از سیم‌های پروب قطع شده باشد، پیغام NO SIGNAL نمایش داده می‌شود و باید پروب را تعمیر کرد.
• اگر انگشت از دستگاه بیرون کشیده شود یا به درستی در محل آن قرار نگرفته باشد، عبارت detected NO  finger نمایش داده می‌شود.
• در صورت ضربه خوردن به LCD دستگاه، صفحه نمایش،پارامترها را نشان نمی‌دهد. و باید LCD را تعویض کنید.
• اگر مشکل شما عدم نمایش پارامترها بود، علت احتمالی این است که انگشت شما صحیح درون دستگاه قرار نگرفته است و یکی دیگر از دلایل احتمالی این است که مقادیر اندازه‌گیری شده به درستی نمایش داده نمی‌‌شوند. در این حالت احتمالا دستگاه شما در مجاورت نور خورشید یا لامپ فلورسنت قرار گرفته است. دستگاه را از محل انتشار نور دور کنید و در شرایط پایدارتر اندازه‌گیری را انجام دهید.
• اگر با مشکل عدم کارکرد دکمه و عدم خاموش شدن پس از خروج مواجه شدید، این مشکل سیستمی است و راه حل مقطعی این است که دستگاه را reset کنید.( با استفاده از یک سوزن، کلیدی را که در انتهای سوراخ بدنه دستگاه تعبیه شده است را یک بار فشار دهید.)