علل و راه های درمان ذات الریه (پنومونی)
پنومونی، ذات الریه یا سینه پهلو همگی یک معنا دارند و آن عفونت بافت ریه است. در واقع در این بیماری کیسه‌های هوایی یا همان آلوئول‌ها دچار التهاب میشوند. این کیسه‌ها ممکن است با مایع، عفونت و غیره پر شده و علائمی مانند تب، سرفه، لرز و مشکلات تنفسی را به وجود آورد. عامل ایجاد کننده پنومونی میتواند باکتری، ویروس و یا قارچ باشد. تمام انواع این بیماری مسری بوده و میتوانند فرد به فرد و از طریق سرفه و عطسه منتقل شوند. علاوه بر این تماس با سطوح و مواد آلوده نیز میتواند سبب آلوده شدن شود.
پنومونی چه علائمی دارد؟
علائم پنومونی میتوانند از طیف بسیار خفیف، که اصلاً متوجه بیماری نشوید، تا بسیار شدید، که نیاز به بستری چند روزه در بیمارستان داشته باشید، متفاوت باشد. نوع میکروبی که باعث ایجاد عفونت شده، سن و وضعیت کلی سلامتی عواملی هستند که روی پاسخ بدن به این بیماری تاثیرگذارند. علائمی که هنگام ابتلا به پنومونی ممکن است تجربه شوند شامل موارد زیر است:
- سرفه که معمولا با خلط عفونی به رنگ سبز یا زرد و حتی گاهی به صورت خونی همراه است.
- تب، تعریق و لرز
- تنگی نفس
- درد تیر کشنده قفسه سینه که ممکن است با نفس عمیق یا سرفه بدتر شود
- از بین رفتن اشتها، خستگی و ضعف
- حالت تهوع و استفراغ به خصوص در سنین پایین
میکروب‌ها و ارگانیسم‌های مختلفی میتوانند عامل ایجاد کننده پنومونی باشند. پنومونی ایجاد شده توسط باکتری، که شایع ترین علت ایجاد این بیماری است، معمولا از انواع دیگر جدی‌تر است و نیاز به مراقبت‌های پزشکی جدی دارد. علائم این نوع از پنومونی میتوانند به دو صورت ناگهانی و یا پیوسته ایجاد شوند. در این بیماری ممکن است تب بالا به همراه تعریق زیاد و افزایش سرعت تنفس و همچنین ضربان قلب مشاهده شود. به علت کمبود اکسیژن، گاهی لبها و ناخن‌های بیمار به رنگ کبود در می‌آیند. در مراحل پیشرفته بیماری حتی ممکن است وضعیت ذهنی بیمار نیز تغییر کرده و غیر عادی شود.
علائم پنومونی ایجاد شده توسط ویروس معمولاً در طی چند روز ایجاد میشوند. علائم اولیه بسیار شبیه به علائم آنفولانزا مانند تب، سرفه خشک، سردرد، درد عضلانی و ضعف بوده و در عرض یک یا دو روز این علائم بدتر شده و همراه با افزایش سرفه، تنگی نفس و درد عضلانی است.
چه زمانی باید برای پنومونی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر علائمی از پنومونی را در خود و یا یکی از اعضای خانواده مشاهده کردید به هیچ وجه منتظر پیشرفت علائم و یا بهبودی خود به خود بیماری نمانید و سریعاً به دنبال درمان در مراکز پزشکی باشید. چنانچه در مراحل اولیه به پزشک مراجعه نکردید اگر هر کدام از علائم سختی در تنفس، کبودی رنگ لبها و یا نوک انگشتان، درد قفسه سینه، تب بالا و یا سرفه خلط دار را داشتید، سریعاً به دکتر مراجعه کنید. چنانچه در گروه افراد پرخطر برای پنومونی باشید باید بسیار هوشیارتر بوده و با دیدن کوچکترین نشانه‌ها سریعاً به دنبال درمان باشید. این گروه پرخطر شامل بزرگسالان بالاتر از سن ۶۵ سال، کودکان پایین‌تر از ۲ سال، بیماران با بیماری زمینه‌ای قبلی و یا سیستم ایمنی ضعیف است. در این گروهها پنومونی میتواند به سرعت به یک بیماری تهدید کننده حیات تبدیل شده و باید بسیار مراقب آن بود.
راه‌های تشخیص پنومونی
پنومونی در برخی از موارد میتواند تشخیص دشواری داشته باشد به این دلیل که علائم آن بسیار متغیر هستند و همانطور که تا اینجا متوجه شده‌اید علائمی بسیار شبیه به آنفولانزا و یا یک سرماخوردگی عادی دارد. برای تشخیص پنومونی و ارگانیسم ایجاد کننده آن معمولاً پزشک مراحل شرح حال گیری، معاینه فیزیکی و درخواست تست‌های آزمایشگاهی را انجام میدهد.
- شرح حال: نحوه شروع شدن و ترتیب علائم برای پزشک مهم است و میتواند نشان دهنده عامل ایجاد کننده عفونت باشد. همچنین مواردی مانند شغل، تماس با حیوانات، سابقه مسافرت و تماس با افراد بیمار دیگر نیز میتواند به تشخیص پزشک کمک کند.
- معاینه فیزیکی: در معاینه پزشک شما به صداهای ریه گوش داده و در صورتیکه صداهایی که نشان دهنده عفونت ریوی و پنومونی هستند را سمع کند، تشخیص راحت‌تر خواهد بود.
- تست‌های آزمایشگاهی: در صورتی که علائم عفونت ریوی و پنومونی را داشته باشید تست‌هایی نیز برای تشخیص درخواست خواهد شد که به طور معمول شامل تست‌های خونی برای مشخص کردن وجود عفونت و نوع میکروب ایجاد کننده آن، عکس قفسه سینه برای مشاهده التهاب و مکان آن در ریه‌ها، تست خلط برای مشخص کردن منبع عفونت و پالس اکسی متری برای چک کردن مداوم میزان اکسیژن خون است. علاوه بر این تست‌ها که تقریبا برای تمام بیماران انجام میشوند، در بیماران پرخطر و یا در مراحل پیشرفته بیماری در بیمارانی که در بیمارستان بستری هستند تست‌های دیگری برای تشخیص بهتر انجام میشوند که شامل سی تی اسکن برای بررسی دقیقتر ریه‌ها، تست گازهای شریانی، بررسی مایع اطراف ریه‌ها و برونکوسکوپی است.
علت ایجاد بیماری ذات الریه
پنومونی هنگامی اتفاق می‌افتد که میکروب‌ها به ریه وارد شده و ایجاد عفونت کنند. پاسخ سیستم ایمنی بدن برای از بین بردن این عفونت سبب ایجاد التهاب در کیسه‌های هوایی یا همان آلوئول‌ها میشود. این التهاب سبب پر شدن کیسه‌های هوایی با چرک، مایعات و غیره شده و علائم پنومونی را ایجاد میکند. عوامل مختلفی از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها میتوانند سبب ایجاد این عفونت شوند که در هر گروه ارگانیسم‌های خاصی وجود دارند که پنومونی ایجاد میکنند. به عنوان مثال در گروه باکتری‌ها شایع ترین عامل ایجاد کننده عفونت باکتری استرپتوکوک نمونیه است. در گروه ویروس‌ها نیز ویروس‌های مختلفی مانند آنفولانزا، ویروس سرماخوردگی، ویروس کرونا و غیره میتوانند ایجاد کننده پنومونی باشند. اگرچه علائم عفونت ویروسی و باکتریایی بسیار به هم شبیه است اما پنومونی ویروسی معمولاً خفیف‌تر بوده و در بسیاری از موارد در عرض یک تا سه هفته به صورت خود به خود بهبود می‌یابد.
تمامی افراد میتوانند به پنومونی دچار شوند اما گروه‌های خاصی وجود دارند که ریسک بالاتری برای ابتلا به این بیماری دارند. این گروهها شامل این موارد میشوند:
- افراد پرخطری که قبل از این ذکر کردیم مانند کودکان زیر 2 سال، سالمندان بالاتر از 65 سال، افراد دچار ضعف سیستم ایمنی مانند زنان حامله، مبتلایان به ایدز، مصرف کنندگان داروهای ضعیف کننده سیستم ایمنی مانند کورتون
- افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم، دیابت، COPD، نارسایی قلب، مشکلات کبد، سیستیک فیبروزیس و مشکلات کلیوی
- افراد بستری در بیمارستان به خصوص کسانی که به دستگاه ونتیلاتور متصل بوده‌اند
- کسانی که مشکلاتی مانند سکته مغزی، ضربه به سر، پارکینسون و... داشته و نمی‌توانند عمل بلع را به درستی انجام دهند
- کسانی که مرتبا با آلاینده‌ها و بخارات سمی سر و کار دارند
- افراد ساکن در سربازخانه‌ها، سرای سالمندان و خوابگاه
- افراد سیگاری
راه‌های درمان پنومونی
درمان داده شده در پنومونی به عامل ایجاد کننده آن، شدت آن و وضعیت کلی سلامتی بستگی دارد. آنتی بیوتیک‌های خوراکی درمان کننده اکثر موارد پنومونی باکتریایی هستند. دقت داشته باشید که در صورتی که برای شما آنتی بیوتیک خوراکی تجویز شده است حتی در صورت برطرف شدن علائم تا آخر دوره تجویز شده دارو را مصرف کنید. عدم انجام این کار باعث باقی ماندن مقداری از عفونت در بدن و عود مجدد آن میشود که این مسئله درمان آینده بیماری را نیز دشوارتر میکند. در مبتلایان به پنومونی ویروسی آنتی بیوتیک‌ها روی ویروس اثری ندارند. بسیاری از بیماری‌های ویروسی با استراحت و درمان‌های خانگی به صورت خود به خود بهبود می‌یابد. در موارد شدید نیز پزشکان داروهای ضد ویروسی برای از بین رفتن سریعتر ویروس‌ها تجویز میکنند طولانی‌ترین دوره درمان متعلق به پنومونی قارچی است که در این مورد احتیاج به مصرف داروهای ضد قارچی به مدت طولانی است.
برخی داروهای OTC نیز وجود دارند که هم میتوانند توسط پزشکان تجویز شوند و هم برای تسکین علائم بیماری در استراحت در منزل استفاده شود. داروهایی مانند آسپیرین، ایبوپروفن و استامینوفن در این گروه هستند. همچنین پزشک ممکن است داروهای ضد سرفه برای بیمار تجویز کند چرا که در این بیماری گاهی اوقات شدت سرفه‌ها آنقدر زیاد میشود که بیمار قادر به استراحت نیست و برای جلوگیری از ایجاد این موضوع داروهای ضدسرفه تجویز میشود. اما در نظر داشته باشید که سرفه برای خروج خلط ایجاد شده در ریه‌ها امری مفید بوده و نباید به طور کلی آن را حذف کرد.
درمان‌های خانگی: هرچند که درمان‌های خانگی به خودی خود باعث درمان بیماری و از بین رفتن عامل ایجاد کننده آن نمی‌شوند اما مواردی وجود دارد که میتواند علائم را به میزان مناسبی بهبود دهد. دریافت کافی مایعات یکی از مهمترین مراحل درمان این بیماری است و بیمار به هیچ عنوان نباید دچار کم آبی شود. برای کمک به سرفه‌های بیمار میتوان از مایعات گرم و یا چای استفاده کرد. همچنین استفاده از قرقره آب نمک نیز میتواند مقداری سرفه را بهبود دهد. بسیاری از بیماران دچار لرز میشوند و پوشاندن لباس‌های گرم به بیمار میتواند به این مورد کمک کند اما باید در نظر داشت که تب بالا نیز علاوه بر لرز در این بیماران وجود دارد و نباید بیمار را بیش از اندازه گرم کرد و دمای او را بالا برد. در نظر داشته باشید که این موارد باید در کنار درمان‌های اصلی استفاده شوند. استفاده منظم از داروهای تجویز شده درمان اصلی بیماری بوده و در کنار آن استراحت و استفاده زیاد مایعات به بهبودی سریعتر کمک میکند.
درمان در بیماران بستری در بیمارستان
اگر علائم شدید باشند، بیمار جز گروه‌های پرخطر گفته شده باشد و یا بیماری دیگری نیز وجود داشته باشد نیاز به بستری در بیمارستان وجود دارد. در بیمارستان علائم حیاتی مانند ضربان قلب، دما، تنفس و اکسیژن خون مرتباً چک میشوند و درمان شامل موارد زیر است:
- آنتی بیوتیک‌های تزریقی به دلیل اثر بیشتر و سریعتر نسبت به انواع خوراکی
- اتصال اکسیژن به کمک ماسک، لوله و یا دستگاه ونتیلاتور برای کمک به تنفس و نگهداشتن اکسیژن خون در سطح مناسب
عوارض پنومونی
پنومونی مانند هر بیماری شدید دیگری میتواند عوارض ایجاد کند. این عوارض مخصوصاً در افراد دارای ضعف سیستم ایمنی و یا بیماری مزمن دیگر مانند دیابت، شدیدتر است. عوارضی که ممکن است در اثر ابتلا به این بیماری به وجود بیاید شامل موارد زیر است:
- بدتر شدن بیماری زمینه‌ای: چنانچه بیمار از قبل به یک بیماری زمینه‌ای مبتلا باشد ابتلا به پنومونی میتواند بیماری اولیه را بدتر کند. این بیماری‌ها شامل بیماری‌هایی مثل نارسایی قلبی و آمفیزم است. در برخی از افراد پنومونی ریسک ایجاد حمله قلبی را افزایش میدهد.
- باکتریمی: باکتریمی به معنای وجود باکتری در جریان خون است. این پدیده میتواند عوارض خطرناکی مانند کاهش فشار خون، شوک سپتیک و نارسایی ارگان‌ها را در پی داشته باشد. پنومونی میتواند با انتقال باکتری‌ها از کیسه‌های هوایی به جریان خون باعث ایجاد باکتریمی شود.
- آبسه ریوی: آبسه‌ها حفراتی پر شده از چرک هستند که در برخی از بیماران مبتلا به پنومونی به وجود می‌آیند. درمان آبسه‌ها شامل تجویز آنتی بیوتیک و در برخی از موارد جراحی و تخلیه آنها است.
- تجمع مایع در ریه: به خصوص در پنومونی درمان نشده، امکان تجمع مایع در فضای اطراف ریه‌ها بالاتر میرود که اصطلاح تخصصی پزشکی برای آن پلورال افیوژن است. این مایع تنفس را سخت کرده و ممکن است خود به گسترش عفونت کمک کند بنابراین نیاز به تخلیه آن وجود دارد.
- آسیب به ارگان‌های حیاتی: کلیه‌ها، قلب و کبد ارگان‌هایی هستند که ممکن است در جریان پنومونی و بیماری‌های تنفسی، اکسیژن کافی دریافت نکنند. اگر این دریافت کم اکسیژن به مدت طولانی ادامه یابد به این ارگان ها آسیب وارد میشود و آسیب شدید به این ارگان‌ها ممکن است حتی سبب مرگ نیز بشود. طبق آمارها سالانه حدود ۴۴ هزار نفر در ایالات متحده آمریکا بر اثر بیماری پنومونی می‌میرند.
_1676800429066.jpg&w=3840&q=75)
