انواع دستگاه نبولایزر و عملکرد آنها
نبولایزر وسیله‌ای برای رساندن دارو به قسمت‌های مختلف دستگاه تنفس، از طریق استنشاق می‌باشد. این دستگاه در وضعیت‌هایی مانند برونشیت و آسم شدید، بسیار موثر است. همچنین با توجه به نوع داروی مصرفی، باعث بهبود تهویه، افزایش عملکرد ماهیچه‌های تنفسی، بهبود استقامت فعالیت‌های عمومی، جلوگیری از تجمع ترشحات ریوی، بهبود سرفه، کاهش چسبندگی، کاهش درد و اسپاسم میشود.
در ادامه بیشتر با دستگاه نبولایزر، اجزا، نحوه عملکرد و راه‌اندازی آن آشنا خواهیم شد.
در چه مواردی از نبولایزر تراپی استفاده میشود؟
معمولا در موارد زیر از نبولایزر برای درمان استفاده میشود:
- آسم
- بیماری انسدادی مزمن ریه COPD
- فیبروز کیستیک
- سایر بیماری‌های مزمن و التهابی ریه
- سینوزیت و سرماخوردگی
- برونشیت و سایر عفونت‌های تنفسی
استفاده از دستگاه نبولایزر چه مزیتی دارد؟
دز دارویی که با نبولایزر تراپی به بیمار داده میشود، بسیار کمتر از میزانی است که از طریق خوراکی باید به بیمار داده شود؛ با این حال دز موثری که به ریه می‌رسد بسیار بالاتر از داروهای استنشاقی می‌باشد. این مورد سبب میشود که در عین مصرف کمتر داروهای شیمیایی و آسیب کمتر به بدن، درمان موثرتری داشته باشیم.
چه داروهایی در دستگاه نبولایزر مورد استفاده قرار می‌گیرند؟
به طور معمول داروهای آلبوترول، فرموترول، لئولبوترول و سالمترول، که منجر به گشاد شدن دستگاه‌های تنفسی می‌شوند و یا فلونیزولید، بودزونید، فلوتیکازون و تریامسینولون، که معمولا برای مقابله با التهاب‌های دستگاه‌های تنفسی کاربرد دارند، در این دستگاه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دستگاه نبولایزر چند نوع دارد؟
نبولایزرها بر اساس تکنولوژی تولید ذرات دارو، به سه دسته اولتراسونیک، پنوماتیک و مش‌کمپ تقسیم می‌شوند، که دو گروه اول، اصلی‌ترین مدل‌ها هستند.
- اولتراسونیک: در صورتی که دارو به ذرات حدود ۰.۵ تا ۲ میکرون تبدیل شود، بر روی آلوئول‌ها تاثیر می‌گذارد. کوچک شدن اندازه ذرات دارو، بستگی به نوع دارو و جایگاه اثر آنها خواهد داشت.
- پنوماتیک:توسط هوا یا اکسیژن فشرده، آب را به ذرات ریز تقسیم می‌کند. گاز از طریق یک روزنه خارج میشود و به دلیل ایجاد فشار منفی دارو را از یک لوله مویین بیرون می‌کشد و وارد ماسک بیمار می‌کند. در این تکنولوژی دارو به ذرات ۵ تا ۱۰ میکرون تبدیل میشود.
عملکرد دستگاه نبولایزر
برای شروع کار نبولایزر، یک ولتاژ الکتریکی فرکانس بالا، به کریستال پیزو الکتریک در مدار نوسان ساز اعمال میشود و مبدل پیزو الکتریک سیگنال الکتریکی اعمال شده را به نوسانات مکانیکی تبدیل می‌کند. این نوسانات امواج صوتی با فرکانس حدود ۱تا ۲ مگا هرتز در محفظه کوپلینگ ایجاد می‌کنند.
آب مقطر به عنوان ماده کوپلینگ، امواج صوتی را به محلول داخل محفظه دارو هدایت می‌کند. امواج اولتراسوند سبب شکل گیری حباب‌هایی در مایع میشود و ذرات مایع با رسیدن موج به سطع مایع، شکل فورانی پیدا می‌کنند. با فشار هوای ایجاد شده توسط فن دستگاه، این ذرات به بیرون محفظه انتقال پیدا می‌کنند. به عبارتی هرچه فرکانس بالاتر باشد، اندازه ذرات کوچکتر است.
دستگاه نبولایزر چه اجزایی دارد؟
- مبدل اولتراسوند
- اسیلاتور
- برد پاور (جهت تولید ولتاژ DC)
- برد تقسیم جریان
- برد کنترل
- محفظه کوپلینگ (که معمولا از آب پر شده است)
- هیتر: این بخش از دستگاه ممکن است در یکی از ۴ موقعیت زیر، باعث گرم کردن بخار خارج شده از دستگاه شود:
- یک هیتر در داخل ظرف ذخیره
- یک هیتر در دور سری نبولایزر
- یک هیتر وصل شده به سطح خارجی ظرف ذخیره
- یک هیتر در دور لوله مویین (محل عبور مایع)
- سنسور قطع کن: در صورت تمام شدن مایع یا دارو، آلارم می‌دهد.
- کمپرسور: کمپرسور، هوا را به مخزن دارو وارد کرده و داروی مایع را به بخار تبدیل می‌کند.
- مخزن دارو( فنجان نبولایزر): در مخزن نبولایزر، داروها یا به صورت مجزا یا به صورت ترکیبی قرار داده میشود.
- لوله نبولایزر: دارو از طریق لوله‌ها به ماسک می‌رسد.
- ماسک: با استفاده از ماسک بخار، دارو به دهان و بینی بیمار می‌رسد.
- فیلتر: تمام آلودگی‌های هوای ورودی دستگاه را جدا کرده و از عفونت‌های دستگاه تنفسی جلوگیری می‌کند.
- باتری
- آداپتور
چگونه دستگاه نبولایزر را راه‌اندازی کنیم؟
روی دستگاه معمولا چند نوع کلید دیده میشود: یکی جهت روشن و خاموش کردن دستگاهON/OFF و دیگری جهت تنظیم مدت زمان فعال بودن دستگاه، که کاربر می‌تواند با توجه به تشخیص خود تنظیم نماید. در مدل‌های جدیدتر، کلید ولوم شدت بخار نیز وجود دارد. علاوه بر این کلیدها، چراغ سیگنال تمام شدن آب نیز وجود دارد تا در صورت تمام شدن آب، آلارم دهد.
برای راه‌اندازی دستگاه مراحل زیر را انجام دهید:
- به دلیل حساس بودن دستگاه و لوله‌های رابط، ابتدا دستان خود را با آب و صابون شستشو دهید و سپس خشک کنید.
- دستگاه را به برق وصل کنید. برای بعضی از مدل‌ها امکان استفاده از ماشین هم وجود دارد و بعضی دیگر قابل حمل یا پرتابل بوده و برای استفاده در خارج از منزل در نظر گرفته شده‌اند.
- با دستان تمیز دارو را در فنجان نبولایزر بریزید. فنجان نبولایزر را در بخش بالای نبولایزر محکم کنید و ماسک یا دهانگیر را به آن وصل کنید.
- انتهای لوله اکسیژن به کمپرسور هوا و انتهای دیگر را به فنجان نبولایزر وصل کنید.
- ماسک را روی صورت خود قرار دهید. اگر از دهانگیر استفاده می‌کنید، قسمت دهانی را روی دهان، بالای زبان خود قرار دهید و با لب‌های خود محکم آن را نگه دارید.
- کمپرسور هوا را روشن کنید و به آرامی و عمیق از طریق دهان خود تنفس کنید، تا تمامی دارو وارد ریه‌های شما شود.
- از طریق دهان و یا بینی می‌توانید بازدم را انجام دهید.
این مراحل معمولا بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشند.
نکات مهم در نگهداری از نبولایزر
- بایـد محفظـه دارو برای هر بیمار اختصاصی باشد و بعد از هربار مصرف دارو محفظه شسته شود.
- برای ورود هوا به دستگاه، فیلتری تعبیه شده تا از ورود ذرات معلق و حشرات جلوگیری شود که باید از تمیز بودن آن مطمئن شد.
- همچنین پمپ هوا که معمولا از برق شهری استفاده می‌کند، معمولا در بازه زمانی یکبار در سال نیاز به کنترل دارد.
- مشکلاتي كه نبولایزرها معمولا پيدا مي‌كنند، بيشتر ناشي از عدم آشنايي كاربر با طرز كار دستگاه است. مشکلاتی مانند عدم دقت در نصب و تنظيم، استفاده از آب معمولي به جاي آب مقطر، که موجب تشکیل رسوب در محفظه و اختلال در كار دستگاه میشود.
- گرم و مرطوب بودن لوله‌ها و محفظه نبولایزر، می‌تواند محيط مناسبي براي رشد ميكروارگانيسم‌ها باشد، كـه در صورت توجه نكردن به این موضوع در هنگام استفاده از آن بـراي بيمار ديگر، احتمال مشکل برای بیمار دیگر وجود دارد.
- دستگاه را بعد از هر استفاده تمیز و ضد عفونی کنید. اگر دستگاه به خوبی تمیز نشده باشد، باکتری‌ها و میکروب‌ها درون آن شروع به رشد کردن کرده و باعث عفونت دستگاه تنفسی میشود.
- ماسک را پس از هر باز استفاده کردن، با آب گرم و صابون شستشو دهید و بعد آن را خشک کنید.
- لوله‌های رابط قابل ضد عفونی نیستن و جزو اکسسوری دستگاه می‌باشند.( شرکت سازنده باید مشخص کند هر چند وقت یک بار باید لوله‌ها را تعویض کرد.)
در هنگام استفاده از نبولایزر به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
- توجه کنید که ماسک نبولایزر به خوبی روی صورت فرد مورد نظر قرار بگیرد و نشتی بخار وجود نداشته باشد.
- قبل از استفاده تمامی قسمت های دستگاه تمیز شده باشد که از عفونت جلوگیری شود.
- دستگاه روی یک سطح صاف قرار گیرد.
مشکلات عمومی دستگاه نبولایزر و راه‌های رفع آنها
شایع‌ترین عیب‌های دستگاه نبولایزر موارد بالا هستند. اگر با موارد دیگر روبرو شدید، با بخش خدمات پس از فروش برند دستگاه تماس بگیرید.
آیا می‌توان در دستگاه معطر ساز اسانسی ریخت؟
ریختن هرگونه اسانس در دستگاه ممنوع است؛ مگر به شرط آنکه شرکت سازنده اجازه این کار را داده باشد.(توجه کنید اگر شرکت سازنده اجازه این کار را نداده بود و شما هرگونه اسانس و افزودنی در مخزن بریزید، در صورت خرابی مشمول گارانتی نخواهد شد.)
