تفسیر آزمایش تیروئید

بسیاری از ما بعد از دریافت نتایج آزمایشات خود، علاقه داریم تا قبل از زمان مراجعه به پزشک، تا حدی از شرایط خود مطلع شویم.

یکی از آزمایش‌های رایجی که معمولا پای ثابت آزمایش‌های خون می‌باشد، آزمایش تیروئید است که تفسیر آن کار ساده‌ای است و شما با صرف چند دقیقه از زمان خود و خواندن این مطلب می‌توانید به راحتی آن را تفسیر کنید. البته شما تنها قادر خواهید بود از مقادیر هورمون‌های تیروئید خود اطلاع داشته باشید و میزان آنها را با حد نرمال مقایسه کنید؛ اما برای درمان در صورت داشتن اختلال، حتما باید با یک پزشک مشورت کنید، چون درمان برای هر شخصی متناسب با شرایط او انجام خواهد شد.  

برای تفسیر تست‌های عملکرد تیروئید (TFT)، ابتدا بهتر است با تیروئید و محور هورمونی آن آشنا شوید.

غده تیروئید چیست و چگونه کار می‌کند؟

غده تیروئید در جلوی گردن و دو طرف نای شما قرار گرفته است. تیروئید دو هورمون اصلی را در جریان خون ترشح می‌کند. یکی از این هورمون‌ها تیروکسین یا T4 است و دیگری یدوتیرونین یا T3 است که متابولیسم بدن شما را تنظیم می‌کند.

مقدار T4 و T3 ترشح شده از غده تیروئید توسط غده هیپوفیز که در مغز شما قرار دارد تنظیم می‌شود. هیپوفیز با سنجیدن سطح هورمون‌های تیروئید در جریان خون شما، مقدار این هورمون‌ها را در بدن تنظیم می‌کند. هنگامی که سطح این هورمون‌ها پایین‌تر از میزان طبیعی باشد، هیپوفیز با ترشح هورمونی به نام هورمون محرک تیروئید (TSH)، غده تیروئید را تحریک می‌کند تا T4 بیشتری تولید کند. علاوه بر این، هنگامی که سطح هورمون‌های تیروئید از حد طبیعی بالاتر باشد، هیپوفیز ترشح TSH را متوقف می‌کند تا تیروئید، T4 کمتری تولید کند.

بیماری هاشیموتو چیست و چه ارتباطی با تیروئید دارد؟

تست‌های عملکرد تیروئید (TFT)

آزمایش خونی که برای عملکرد تیروئید انجام می‌شود، شامل TSH، T4 و در بعضی موارد T3 است.

در اغلب موارد ابتدا سطح TSH شما اندازه‌گیری می‌شود. اگر این مقدار بالاتر از محدوده مرجع باشد، سطح T4 را هم اندازه‌گیری می‌کنند تا در صورت وجود اختلال در هیپوفیز، آن را تشخیص دهند. اگر سطح TSH خون کمتر از محدوده مرجع باشد، T4 و T3 خون هم باید اندازه‌گیری شوند. البته در کودکان به دلیل تاثیر T4 بر روی رشد مغز، بهتر است همیشه T4  هم در کنار TSH  بررسی شود.

 محدوده مرجع هورمون‌های تیروئید برای بزرگسالان سالم عبارتند از:

 

البته ممکن است این محدوده‌ها در آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشند. همچنین شرایط افراد هم روی این بازه‌های طبیعی اثرگذار است. مثلا در دوران بارداری و یا در کودکان و خردسالان، این محدوده‌ها متفاوت خواهند بود.

کم‌کاری تیروئید اولیه

کم‌کاری تیروئید اولیه که شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید است، شامل کاهش ترشح هورمون تیروئید می‌باشد.

کم‌کاری تیروئید ثانویه

کم‌کاری تیروئید ثانویه یک علت نادر کم‌کاری تیروئید است که شامل کاهش هورمون‌هایی است که تیروئید را برای تولید  TSH تحریک می‌کنند.

 

پرکاری تیروئید اولیه

پرکاری تیروئید اولیه شامل تولید بیش از حد T3 و T4 توسط غده تیروئید می‌باشد.

 

پرکاری تیروئید ثانویه

پرکاری تیروئید ثانویه شامل تحریک غده تیروئید توسط TSH و افزایش تولید هورمون‌های تیروئیدی می‌باشد.

چه عواملی می‌توانند بر نتایج آزمایش تیروئید تأثیر بگذارد؟

برخی از بیماری‌ها و یا مصرف بعضی داروها، ممکن است روی آزمایش تیروئید اثر بگذارند. این عوامل شامل موارد زیر می‌باشند:

• هر گونه بیماری جدی مانند حمله قلبی، عفونت، تروما، بیماری جدی کبد یا نارسایی کلیه.
• مصرف داروهایی که برای درمان اختلالات تیروئید استفاده می‌شوند.
• مصرف داروهایی مانند: قرص‌های ضد بارداری، هورمون‌های استروئیدی، ضد تشنج‌ها، داروهای ضد التهاب، لیتیوم و آمیودارون.
• مصرف هر مکمل یا ویتامین، به ویژه اگر حاوی ید یا بیوتین باشد.

چه زمانی نیاز است آزمایش تیروئید دهیم؟  

 

در صورت داشتن نشانه‌های زیر، بهتر است آزمایش تیروئید را انجام دهید: (البته به طور معمول بهتر است برای اطمینان، یک بار در سال این آزمایش را انجام دهید.)

• علائم پرکاری یا کم‌کاری تیروئید
• تورم در ناحیه جلو گردن
• ضربان قلب نامنظم یا سریع
• کلسترول بالا
• پوکی استخوان
• اختلال در چرخه قاعدگی
• مشکلات باروری
• سابقه خانوادگی اختلالات خود ایمنی مانند دیابت
• احساس ناخوشی بعد از زایمان

همچنین اگر شرایط زیر را دارید، بهتر است با مشورت پزشک، در فواصل زمانی کوتاه‌تری این آزمایش را به طور منظم انجام دهید:

• داشتن اختلالات تیروئید
• پس از جراحی در ناحیه سر و گردن
• در صورت درمان با آمیودارون
• ابتلا به سندرم داون، سندرم ترنر، بیماری آدیسون یا سایر بیماری‌های خود ایمنی

 

همچنین بخوانید: بیماری که باعث تسریع و نامنظم شدن ضربان قلب می‌شود.

علائم پرکاری تیروئید

پرکاری تیروئید می‌تواند علائم و نشانه‌های زیر را برای شما ایجاد کند:

• کاهش وزن ناخواسته
• ضربان قلب سریع
• ضربان قلب نامنظم
• تپش قلب
• افزایش اشتها
• عصبی بودن
• لرزش دست
• تعریق
• اختلال در چرخه قاعدگی
• حساسیت به گرما
• بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
• خستگی
• اختلال در خواب
• مشکلات پوست و مو

علائم کم‌کاری تیروئید

علائم کم‌کاری تیروئید ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. اما علائم اولیه این بیماری که همه با آن آشنا هستیم، افزایش وزن و خستگی می‌باشد. همان طور که همه می‌دانیم کم‌کاری تیروئید را با اضافه وزن می شناسند. علاوه بر این علائم، این بیماری ممکن است نشانه‌های دیگری هم از خود نشان دهد.

شایع‌ترین علائم و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید عبارتند از:

• خستگی
• افزایش وزن
• حساس شدن پوست
• افسردگی
• یبوست
• احساس سرما
• کاهش تعریق
• ضربان قلب کند
• کلسترول بالا
• پوست و مو خشک
• حافظه ضعیف
• مشکلات باروری
• اختلال در چرخه قاعدگی
• ضعف عضلانی
• سفتی، درد و حساسیت عضلات و مفاصل
• گرفتگی صدا

اختلالات تیروئید چگونه درمان می‌شوند؟

درمان این اختلالات با توجه به شرایط شما و میزان پیشرفت بیماری ممکن است متفاوت باشد، اما به طور کلی درمان شامل موارد زیر می‌باشد:

• در صورت داشتن کم‌کاری تیروئید، پزشک ابتدا برای شما لووتیروکسین را تجویز خواهد کرد.
• اگر پرکاری تیروئید داشته باشید، پزشک از داروهای ضد تیروئید برای کاهش تولید هورمون‌های تیروئیدی استفاده می‌کند. در موارد حاد ممکن است از جراحی هم برای برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید استفاده شود.

 سخنی با مخاطب

همان طور که در طول مقاله مفصل توضیح دادیم، به طور کلی با دو مقیاس زیر می‌توان اختلالات تیروئید را تشخیص داد:

• اگر سطح TSH بالا و T4 پایین باشد، شما کم‌کاری تیروئید دارید، که نیاز به درمان دارد.
• اگر سطح TSH پایین و T4 بالا باشد، شما پرکاری تیروئید دارید و باید تحت درمان قرار بگیرید.