تفسیر آزمایش کلیه

هر کدام از ما دو کلیه تقریبا به اندازه یک مشت، در دو طرف ستون فقرات خود داریم که چندین نقش حیاتی در حفظ سلامت بدن ما ایفا می‌کنند. کلیه‌ها، خون را فیلتر کرده و مواد زائد ناخواسته را آن خارج می‌کنند. آنها همچنین آب اضافی را از بدن خارج می‌کنند و به تنظیم فشار خون و تعادل مایعات بدن کمک می‌کنند.

اگر کلیه ها به درستی کار نکنند، مواد زائد می‌توانند در خون انباشته شده و باعث آسیب رسیدن به بدن شوند. شرایط و بیماری‌های متعددی می‌توانند منجر به آسیب به کلیه ها شوند که  شایع ترین آنها، دیابت و فشار خون هستند.

هنگامی که پزشک احتمال بدهد که ممکن است کلیه‌های شما مشکل داشته باشند، آزمایش عملکرد کلیه را برای شناسایی اختلالات کلیه، برای شما تجویز می‌کند. این تست‌های عملکرد کلیه گروهی از آزمایش‌ها هستند که برای ارزیابی عملکرد کلیه انجام می‌شوند. این آزمایش‌ها سطوح مواد مختلف از جمله چندین ماده معدنی، الکترولیت، پروتئین و گلوکز را در خون اندازه‌گیری می‌کنند تا سلامت کلیه‌های شما را مشخص کنند. در ادامه به طور کامل درباره این تست‌ها و تفسیر آنها توضیح خواهیم داد.

آزمایش عملکرد کلیه (RFT) چند نوع دارد؟

از جمله آزمایش‌هایی که برای ارزیابی عملکرد کلیه انجام می‌شود، سنجش میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) و بررسی پروتئینوری (آلبومینوری) است. برای سنجش این موارد، پزشک مجموعه ای از آزمایشات را تجویز می‌کند که می‌تواند میزان فیلتراسیون گلومرولی شما را تخمین بزند. GFR شما در واقع به پزشک این اطلاع را می‌دهد که کلیه‌هایتان با چه سرعتی مواد زائد را از بدن شما پاک می‌کنند.

GFR چیست؟

در داخل هر کدام از کلیه‌ها حدود یک میلیون نفرون وجود دارد که خون را به وسیله گلومرول خود تصفیه می‌کنند. گلومرول اجازه عبور آب و مولکول‌های کوچک به کلیه را می‌دهد اما مولکول‌های بزرگ مانند، پروتئین‌ها نمی‌توانند از آن عبور کنند.

همان طور که گفته شد، بهترین آزمایش برای ارزیابی عملکرد گلومرولی، نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR) است که نشان‌دهنده پاکسازی یک ماده از خون می‌باشد.

GFR طبیعی بین ۹۰ تا ۱۲۰میلی لیتر در دقیقه است.

GFR تخمینی

از آنجایی که آزمایش GFR می‌تواند پیچیده و زمان‌بر باشد، به همین دلیل پزشکان از یک فرمول برای تخمین آن استفاده می‌کنند.

GFR دارای ۶ سطح می‌باشد:

مرحله اول GFR: بیشتر از ۹۰ میلی لیتر در دقیقه

مرحله دوم GFR: ۶۰-۸۹ میلی لیتر در دقیقه

مرحله سوم GFR: تا ۵۹ میلی لیتر در دقیقه

مرحله چهارم GFR: تا ۴۴ میلی لیتر در دقیقه

مرحله پنجم GFR:  تا ۲۹ میلی لیتر در دقیقه

مرحله ششم GFR: کمتر از ۱۵ میلی لیتر در دقیقه (مرحله حاد بیماری‌های کلیوی)

آزمایش ادرار برای بررسی عملکرد کلیه‌ها

آزمایش ادرار وجود پروتئین و خون در ادرار را غربالگری می‌کند. ممکن است گاهی پزشک از شما بخواهد که یک نمونه ادرار ۲۴ ساعته برای جمع آوری ادرار تهیه کنید. این می‌تواند به پزشک کمک کند تا بررسی کند ماده زائدی به نام کراتینین که محصول تجزیه بافت عضلانی است، با چه سرعتی از بدن شما پاک می‌شود.

آلبومینوری چیست؟

آلبومینوری به وجود غیر طبیعی آلبومین که نوعی پروتئین است، در ادرار اشاره می‌کند. آلبومینوری به عنوان یک نشانگر برای تشخیص نفروپاتی اولیه در بیماران دیابتی استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند ناشی از نارسایی مزمن کلیوی و بیماری‌های قلبی عروقی باشد.

وجود آلبومینوری در دو نوبت آزمایش می‌تواند نشان دهنده اختلال عملکرد گلومرولی باشد. علاوه بر این اگر آلبومینوری برای سه ماه یا بیشتر برای شما وجود داشته باشد، نشان دهنده بیماری مزمن کلیوی است.

انواع آزمایش خون عملکرد کلیه

به طور کلی برای سنجش کراتینین و اوره از آزمایش خون برای تست عملکرد کلیه استفاده می‌شود:

1. کراتینین سرم

کلیه‌ها معمولا کراتینین را از خون به طور کامل پاکسازی می‌کنند. تست کراتینین سرم، بررسی می‌کند که آیا کراتینین در خون شما تجمع می‌یابد یا خیر. سطح بالای کراتینین نشان دهنده مشکلات کلیوی است. علاوه بر آن سطوح کراتینین می‌توانند تحت تأثیر عوامل دیگری از جمله رژیم غذایی، توده عضلانی، سوء تغذیه و سایر بیماری‌های مزمن قرار گیرد.

داشتن سطح کراتینین بالاتر از ۱.۲ میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) برای زنان و ۱.۴ میلی گرم در دسی لیتر برای مردان، نشان دهنده اختلالات کلیوی می‌باشد.

2. نیتروژن اوره خون (BUN)

آزمایش نیتروژن اوره خون (BUN)، وجود مواد زائد از جمله نیتروژن اوره که محصول تجزیه پروتئین است، را در خون شما بررسی می‌کند. بر خلاف کراتینین، بالا بودن سطح BUN، همیشه به دلیل آسیب‌های کلیوی نیستند و ممکن است مصرف دوزهای بالای برخی از داروها هم باعث افزایش سطح این ماده شود. به همین دلیل اگر دارویی مصرف می‌کنید بهتر است قبل از آزمایش حتما به پزشک خود اطلاع دهید.

سطح نرمال BUN بین ۷ تا۲۰ میلی گرم در دسی لیتر است و مقادیر بالاتر از این محدوده می‌توانند نشان دهنده اختلالات مختلفی باشند.

شیوه جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته

روزی که آزمایش را شروع می‌کنید، اولین ادرار خود را در صبح در ظرف انجام ندهید، اما برای ادامه شبانه روز، در ظرف مخصوصی که از آزمایشگاه دریافت کردید، ادرار کنید. در حین جمع آوری ادرار، در ظرف را بگذارید و آن را در یخچال نگهداری کنید. سپس صبح روز دوم، اولین ادرار خود را بعد از بیدار شدن در ظرف انجام دهید. بعد از این فرایند ۲۴ ساعته می‌توانید ظرف را به آزمایشگاه تحویل دهید تا بررسی‌های لازم بر رونه نمونه را انجام دهند.

اگر نتایج آزمایش‌های شما بیماری کلیوی در مراحل اولیه را نشان دهند، پزشک ابتدا بر روی درمان بیماری‌های زمینه‌ای شما تمرکز خواهد کرد. برای مثال اگر آزمایشات شما نشان دهنده فشار خون و قند خون بالا باشند، پزشک داروهایی را برای کنترل آنها برای شما تجویز می‌کند.

همچنین ممکن است در بعضی مواقع برخی از علل دیگر مانند سنگ کلیه و استفاده بیش از حد از مسکن‌ها، باعث تاثیر روی نتایج آزمایش شما شده باشند که باید ابتدا برای مدیریت این اختلالات اقداماتی انجام شود و سپس دوباره آزمایش انجام شود تا در صورت وجود اختلال جدی، آن را تشخیص دهید.

سخنی با مخاطب

سعی کردیم در این مطلب تمامی معیارها و سطوح طبیعی مربوط به موادی که برای سنجش تست‌های عملکرد کلیه انجام می‌شوند را به طور کامل برای شما بیان کنیم. با این حال با توجه به اینکه برای هر فرد ممکن است این مقادیر کمی متفاوت باشد و یا با توجه به شرایط شما تفسیر متفاوتی داشته باشد، پیشنهاد میکنیم حتما با یک پزشک مشورت کنید تا به طور کامل از شرایط خود آگاه شوید و در صورت نیاز تحت درمان قرار گیرید.

همچنین هنگامی که آزمایش عملکرد شما، نتایج غیر طبیعی را نشان دهد، ممکن است پزشک از شما بخواهد تا در ماه‌های آینده، به طور منظم این آزمایش را تکرار کنید تا وضعیت شما را تحت نظر داشته باشد که نباید از انجام آن غافل شوید.