رفلاکس معده چه علائم و راه های درمانی دارد؟

سوزش سر دل از شایع ترین علامت بیماری های مری است از آنجایی که سوزش سر دل علامت اصلی بیماری رفلاکس معده به مری است معمولاً بعد از غذا خوردن دراز کشیدن به پشت و یا افزایش فشار داخل شکم (با خم شدن یا بلند کردن اجسام) رخ می‌دهد غذاهای چرب یا تند و شکلات ممکن است و ایجاد این علامت شوند سوزش سر دل معمولا با مصرف آنتی اسید به طور موقت برطرف می‌شود.

رفلاکس معده

بیماری رفلاکس معده به مری به مجموعه‌ای از علائم بالینی ناشی از برگشت محتویات معده به درون مری اطلاق می‌شود. رفلاکس شایعترین بیماری مری است

بیماری‌زایی: در محل اتصال مری به معده منطقه‌ای با فشار استراحت بالاتر وجود دارد که به آن دریچه تحتانی مری گفته می‌شود. سه مکانیسم وجود دارد که موجب رفلاکس می‌شوند.

 این سه مکانیسم عبارتند از:

1. شل شدن موقت دریچه تحتانی مری که هم در افراد سالم و هم در مبتلایان به گرد( بیماری رفلاکس) ممکن است بعد از غذا خوردن به فلاکس رخ دهد که به آن رفلاکس فیزیولوژیک می‌گویند
2. پایین بودن فشار پایه دریچه تحتانی مری
3. رفلاکس استرسی: افزایش ناگهانی فشار داخل شکم موجب این نوع رفلاکس می‌شود.

 

چه عواملی باعث ایجاد سرطان مری می‌شوند؟

 

عوامل دیگری که می‌توانند موجب رفلاکس مری شوند

فتق هیاتال: فتق هیاتال فاکتور مهم دیگری در بیماری‌زایی رفلاکس معده به مری است. اندازه فتق به شدت رفلاکس ارتباط دارد.

اختلالات حرکتی مری: بیمارانی که دارای اختلال حرکتی مvی هستند مثل اسکلرودرمی، رفلاکس شدید آسیب مخاطی بدتری دارند و همچنین علائم خارج مروی بیشتری نیز دارند. در مبتلایان به اسکلرودرمی فشار دریچه تحتانی مری پایین است و پریستالتیسم (حرکات لوله گوارشی) مختل است یا وجود ندارد. همچنین در مبتلایان به اسکلرودرمی سندروم سیکا وجود دارد که به علت فقدان بزاق خنثی سازی اسید کم می‌شود (سندروم سیکا سندرومی که در آن مخاطات خشک می باشند و بزاق وجود ندارد)

 

علائم رفلاکس

بیماری رفلاکس با علائم و نشانه‌های زیر تظاهر می‌یابد:

1.علامت اصلی بیماری رفلاکس سوزش سردل است. از هنگامی که این علامت وجود داشته باشد تشخیص رفلاکس خواهد بود. هنگامی که سوزش سردل وجود دارد علت در ۷۵ درصد موارد رفلاکس است که  این موضوع حاکی از اختصاصی بودن سوزش سردل برای رفلاکس می‌باشد.

2. ترش کردن هم به تشخیص کمک می‌کند ولی همیشه وجود ندارد. در بعضی از بیماران علامت غیر معمول بیشتر است و بیمار از سوزش سردل شکایت ندارد. بیشتر دردهای غیرقلبی قفسه سینه به علت رفلاکس معده به مری می باشد. همچنین سرفه مزمن، خشونت صدا، درد مزمن و احساس گرفتگی گلو نیز ممکن است از علائم رفلاکس باشند.

 

بیشتر بخوانید: زخم معده باعث بروز چه علائمی می‌شود؟

 

تشخیص رفلاکس

تشخیص رفلاکس بر اساس علائم بالینی و انجام درمان تجربی بدون انجام تست‌های تشخیصی بیشتر است. به این گونه که اگر بیمار به درمان پاسخ دهد به نفع رفلاکس است و در صورت عدم درمان و افزودن قرص‌های قوی‌تر به تشخیص شک می‌کنیم.

 آندوسکوپی: آندوسکوپی جهت تشخیص رفلاکس معده به مری حساسیت کمی دارد چون که در 50_70 درصد نشانی از آسیب مخاطی در آندوسکوپی مشاهده نمی‌شود. با این وجود استاندارد طلایی تشخیص برای بیماری است که ممکن است تشخیص افتراقی رفلاکس باشد.

 

برای این افراد آندوسکوپی انجام می‌شود:

1. بیمارانی که در بار اول مراجعه با علائم رفلاکس دارای نشانه‌های خطر باشند. نشانه‌های خطر در رفلاکس عبارتند از: سخت قورت دادن غذا، درد داشتن هنگام قورت دادن غذا، بی اشتهایی، کاهش وزن ناخواسته و شواهد خون‌ریزی گوارشی فوقانی.
2. جهت بررسی تشخیص‌های دیگر در بیمارانی که رفلاکس طولانی مدت دارند.
3. در صورت تداوم علائم رفلاکس با وجود انجام درمان تجربی به دلیل شک به تشخیص اولیه آندوسکوپی انجام می‌شود.
4. جهت تشخیص عوارض رفلاکس مثل تنگی و زخم مری

تست تشخیصی اندازه گیری PH:

مصارف انجام این آزمایش عبارتند از:

1. بیمارانی که کاندید عمل جراحی ضد رفلاکس هستند که این مورد مهم‌ترین موردی است که این آزمایش انجام می‌شود.
2. کسانی که بعد از عمل جراحی ضد رفلاکس علائم رفلاکس آن‌ها عود کرده است.
3. بیمارانی که علائم غیر معمول یا خارج مروی دارند و به درمان ضد رفلاکس پاسخ ندادند.

جراحی رفلاکس معده

چنانچه درمان‌های دارویی و تغییرات تغذیه‌ای برطرف کننده مشکلات بیمار نباشند، پزشک اقدام به عمل جراحی را پیشنهاد می‌کند. در این جراحی بالای معده به نحوی به پایین مره متصل شده و ایجاد یک تونل می‌کند. با این کار قدرت دریچه بین مری و معده بیشتر شده و مانع از بازگشت اسید به معده می‌شود و در نتیجه به مرور زخم‌های ایجاد شده در اثر بازگشت اسید بهبود می‌یابند. این عمل جراحی در ناحیه شکم یا قفسه سینه انجام می‌شود (اگر بیمار دچار چاقی باشد، به علت کوتاه بودن مری در افراد چاق، در ناحیه قفسه سینه این عمل انجام می‌گیرد).

بیمار بعد از جراحی باید تا مدتی از غذای نرم استفاده کند تا زخم‌های جراحی سریع‌تر التیام پیدا کنند. همچنین خوردن غذا و جویدن آن نیز باید به آرامی صورت بگیرد.

درمان رفلاکس معده نوزاد

رفلاکس معده تنها در بزرگسالان دیده نمی‌شود بلکه نوزادان نیز ممکن است به این وضعیت دچار ‌شوند. نوزادی که رفلاکس معده دارد استفراغ مکرر دارد یا دائما از دهانش آب جاری می‌شود.

بیماری جدی‌تری به نام “بیماری رفلاکس معده به مری” که به اختصار به آن (GERD) گفته می‌شود، وجود دارد که در صورت مشاهده علائمی مانند اشکال در وزن گیری مطابق سن، سرفه، خس خس سینه پس از تغذیه، اشکال در شیر خوردن، تحریک پذیری و بیقراری و... شک به وجود این بیماری افزایش می‌یابد. انتخاب گزینه‌ درمانی در رفلاکس اسید در نوزادان بستگی به سن کودک و شدت بیماری دارد. در قدم اول درمان به طور معمول درمان‌های ساده و قابلانجام در منزل و ایجاد تغییر در برخی عادات روزانه پیشنهاد می‌شود. وقتی که شکم کودک پر است، احتمال رفلاکس واستفراغ بالاتر می‌رود. پس افزایش دفعات غذا خوردن با کاهش حجم هر وعده غذایی در کاهش آن اثرگذار است.

بعضی از تحقیقات نشان داده است که محدود کردن بعضی از مواد غذایی مثل مصرف شیر گاوی و تخم مرغ در مادران شیرده باعث بهبود وضعیت فرزندان می‌شود. به مادران شیرده توصیه می‌شود در سه ماه‌ اول بارداری از لبنیات گاوی (مانند شیر، خامه، کره و... ) استفاده نکنند زیرا میزان حساسیت به پروتیئن گاوی در شیرخوارانی که رفلاکس دارند بیشتر است. استفاده کمتر از مواد دیگری همچون گوشت گاو، موادی که ماهیت آن‌ها اسیدی‌تر است مثل گوجه فرنگی و مواد کافئین‌دار (مثل کاکائو، قهوه) باعث کم‎‌تر شدن رفلاکس کودک می‌شود. در هنگام محدودیت‌های غذایی ذکر شده برای جایگزینی پروتئین می‌توان از گوشت و لبنیات غیر گاوی مثل پروتئین یا لبنبات گوسفند یا شیر سویا استفاده کرد.

رفلاکس معده و تنگی نفس

بازگشت اسید معده به مری در مواردی موجب تنگی نفس می‌شود. طی تحقیقاتی مشاهده شد که افراد مبتلا به این بیماری ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های تنفسی مثل آسم قرار داشته باشند.

بازگشت اسید زمانی رخ می‌دهد که اسید معده از درچه مری به معده سمت دهان بالا بیاید. ورود اسید در این بخش می‌تواند باعث مسیرهای هوایی را تحریک کند و باعث التهاب و تورم در آن‌ها شود و متعاقب آن مشکلات تنفسی ایجاد شود.

در مطالعه‌ای در سال 2019 محققان ارتباطی بین بیماری رفلاکس (گرد) و آسم شناسایی شد. طبق این مطالعه رابطه بین بیماری رفلاکس و آسم به صورت دو طرفه است یعنی افراد مبتلا به بیماری رفلاکس با احتمال بیشتری نسبت به افرادی که رفلاکس ندارند به آسم مبتلا می‌شوند و افراد مبتلا به آسم به احتمال بالاتری از مردم غیرمبتلا به آسم دچار رفلاکس می‌شوند.

در 89 درصد افرادی که به آسم مبتلا هستند علائم بیماری رفلاکس هم مشاهده شده است. این علائم به علت تاثیر اسید روی مسیرهای هوایی است. اسید در مری باعث تحریک مسیرهای عصبی به مغز می‌شود که جواب آن انقباض مسیرهای هوایی است و باعث تشدید آسم می‌شود در نتیجه می‌توان اینگونه نتیجه گیری کرد که

در بیماران مبتلا به آسم، درمان رفلاکس به کاهش علائم تنفسی کمک می‌کند.

 

تنگی نفس ناشی از رفلاکس معده

یک علائم در بیمارانی که هم علائم رفلاکس معده و هم تنگی نفس را دارند این است در زمان خاصی مثل خواب یا بعد از خوردن یک وعده غذایی سنگین مشکلات تنفس آن‌ها شدیدتر می‌شود.

رفلاکس معده و تنگی نفس می‌تواند همزمان باشد چون اسید معده که بالا می‌آید  مخصوصا در زمان خواب می‌تواند وارد ریه‌ شود و راه‌های هوایی را ملتهب یا متورم کند، این اتفاق باعث واکنش‌های آسم  یا باعث عفونی تنفسی می‌شود. این آسیب راه هوایی ناشی از اسید همچنین در برخی موارد باعث ایجاد سرفه یا خس خس سینه می‌شود.

هنگام حمله آسم رفلاکس هم احتمالا به دلایل زیر افزایش پیدا می‌کند:

استرس داشتن، افزایش سن، ورزش بعد از خوردن غذا، دراز کشیدن و خوابیدن پس از غذا

مراقبت‌های رفلاکس در کودکان

در صورت اضافه وزن در کودک کاهش وزن موثر است.

وعده‌های غذایی کوچک‌تر اما به دفعات بیشتر مصرف شود.

استفاده از غذاهای پرچرب می‌تواند کمک کننده باشد.

اطراف شکم نباید محکم و تنگ باشند و ترجیحا بهتر است از لباس گشاد استفاده شود.لباس‌های تنگ به ناحیه اطراف معده ومعده فشار وارد می‌کند و بازگشت اسید به مری تسهیل می‌گردد.

تا سه ساعت پس از وعده‌های غذایی باید در حالت عمودی قرار گرفت. نشستن به شرطی که بیمار خم یا دولا نشود بلامانع است.

بهتر است بدن بیمار هنگام خواب کاملا افقی نبوده و کمی زاویه داشته باشد، توصیه می‌شود سر کودک ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر بالاتر از سطح قرار بگیرد.

درمان رفلاکس در کودکان بالای دو سال

آنتی اسید: هم برای کاهش وفلاکس و هم سایر علائم خفیف آن تجویز می‌شود. همانند: الکاسلتزر، مالوکس، میلانتا، رولاید، ریوپان

بلوکر H2: این دارو باعث کاهش تولید اسید می‌شود. اثر تسکینی آن کوتاه مدت است. این دارو با کاهش اسید باعث بهبود سلول‌های سطحی در مری که در معرض اسید قرار داشتند می‌شود. این دارو خط اول تجویز پزشکان نیست اما موثر است. مثال از داروهای بلوکر H2: سایمتدین، فاموتیدین، نیزاتیدین، رانیتیدن

داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPIs): این داروها نیز باعث کاهش اسید معده می‌شوند. همچنین همانند دارو بلوکرH2 تسریع بهبود سطح مری می‌شود. این داروها برخلاف بلوکر H2 برای درمان طولانی مدت رفلاکس تجویز می‌شوند. این داروها باید با معده خالی مصرف شوند تا با اسید معده مستقیم تماس پیدا کنند. مثالی از داروهای مهارکننده پمپ پروتون عبارتند از: آمپرازول، پنتوپرازول

داروهای پروکینتیک: این داروها به تخلیه سریع‌تر معده کمک می‌کنند.

آنتی‌بیوتیک: گاهی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند سبب تخلیه سریع‌تر معده شوند. به عنوان مثال می‌توان آزیترومایسین را نام برد.

رفلاکس کودکان تا چند سالگی ادامه دارد؟

رفلاکس در نوزادان بین 2 تا 4 هفتگی آغاز می‌شود و به طور معمول در سن 4 یا 5 ماهگی به اوج می‌رسد و بعد از آن سن اغلب به سمت کاهش یافتن می‌رود. اکثر نوزادان در یک سالگی بهبود کامل پیدا می‌کنند ولی امکان دارد در بعضی ازکودکان تا 2 سالگی ادامه پیدا کند. تعدادی از کودکان باید تحت نظر پزشک درمان شوند.

رفلاکس معده و کاهش وزن

برخی از بیماران مبتلا به رفلاکس هنگام بلع دچار درد یا حالت تهوع می‌شوند و بعضی هم در عمل بلع مشکل دارند این مشکلات ممکن است روی تغذیه و اشتها بیمار اثر بگذارد یا باعث استفراغ مکرر گردد و متعاقب آن بیمار کاهش وزن پیدا کند.

افراد مبتلا به این بیماری اغلب به دنبال کاهش وزن نیستند و این کاهش وزن به دلیل تاثیرات عوارض رفلاکس بر غذا خوردن و هضم غذاست و این افراد شاید به علت مشکلات بلع و استفراغ مکرر غذای کم‌تری مصرف کنند. کاهش وزن غیر قابل توضیح می‌تواند از عوارض بیماری رفلاکس باشد که با شرح حال و آزمایشاتی مشخص می‌گردد.

بیماری دیگری به اسم مری بارت وجود دارد که 10-15٪ از افراد مبتلا به رفلاکس به آن مبتلا می‌شوند. این بیماری علائم رفلاکس را نشان نمی‌دهد اما اگر کسی مبتلا به رفلاکس و مری بارت باشد، معمولا کاهش وزن را تجربه می‌کند.

رفلاکس معده و سرفه

سرفه‌ی مزمن معمولا ۸ هفته یا بیشتر طول می‌کشد. لازم به ذکر است که سرفه‌ی مزمن‌ یکی از نشانه‌های معمول رفلاکس معده نیست، اما حداقل ۲۵ درصد از بیمارانی که بازگشت اسید به مری را تجربه می‌کنند دچار سرفه‌ی مزمن می‌شوند.

با این که ارتباطی میان رفلاکس معده و سرفه وجود دارد، بازگشت اسید همیشه دلیل رخ دادن سرفه نیست. سرفه‌ی مزمن‌ یک مشکل متداول است و‌ یک فرد ممکن است این دو مشکل را همزمان داشته باشد.

رفلاکس معده گاهی باعث سرفه می‌شود یا آن را شدیدتر می‌کند. دو مکانیزم برای بیان ارتباط رفلاکس معده و سرفه وجود دارد.

مکانیزم اول بیان می‌کند که سرفه‌ یک عمل بازگردانی است که توسط بالا آمدن اسید از لوله‌ی مری شروع می‌شود.

اما مکانیزم دوم بیان می‌کند که رفلاکس در بالای لوله‌ی مری حرکت کرده و باعث می‌شود قطرات ریزی از اسید معده روی تارهای صوتی یا گلو باقی بمانند. این نوع رفلاکس، رفلاکس حنجره و حلق LPR نامیده می‌شود. LPR ممکن است منجر به سرفه‌ی مزمن شود که در واقع یک روش مقابله با رفلاکس است.

 

در این مقاله علائم، راه های تشخیص و درمان رفلاکس را در کودکان و بزرگسالان شرح دادیم. اگر شما نیز یکی از این علائم را دارید حتما به پزشک خود مراجعه کرده و تحت بررسی و درمان قرار بگیرید.