بیماری کبدچرب به چه معناست ؟ چه انواعی دارد؟

بیماری کبد چرب به این معنا است که شما در کبد خود چربی اضافه دارید. داشتن کمی چربی در کبد هیچ اشکالی ندارد اما زیاد بودن آن می‌تواند برای سلامتی مشکل ایجاد کند. ممکن است پزشک از عبارت هپاتیک استئاتوسیت (hepatic steatosis) نیز استفاده کند.

کبد دومین اندام بزرگ در بدن است. کار کبد کمک به فراوری مواد مغذی ناشی از غذا و نوشیدنی‌ها و همچنین فیلترکردن مواد مضر از خون است. وجود مقدار زیادی چربی در کبد می‌تواند باعث التهاب آن شود که به نوبه خود می‌تواند به کبد آسیب‌زده و موجب اسکار شود.

انواع بیماری کبد چرب

دو نوع کلی بیماری کبد چرب وجود دارد. بیماری کبد چرب غیر الکی و بیماری کبد چرب الکلی.

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)

بیماری کبد چرب غیرالکلی زمانی رخ می‌دهد که چربی در کبد افراد غیرالکلی جمع می‌شود. اگر در کبد شما چربی اضافی وجود دارد و شما هیچ سابقه‌ای از نوشیدن مواد الکلی ندارید، پزشک ممکن است بیماری شما را کبد چرب غیرالکلی تشخیص بدهد. اگر هیچ التهاب یا عارضه‌ای به همراه جمع‌شدن چربی مشاهده نشود، عارضه را کبد چرب غیرالکلی ساده می‌نامند.

 

 

استئاتو هپاتیت غیرالکلی (NASH)

استئاتو هپاتیت غیرالکلی یک نوع کبد چرب غیرالکلی است و زمانی رخ می‌دهد که جمع‌شدن چربی در کبد با التهاب کبد همراه است. اگر شما در کبد خود چربی اضافه دارید، کبد شما التهاب دارد و هیچ سابقه‌ای از نظر مصرف شدید الکل ندارید، پزشک ممکن است بیماری شما را استئاتوهپاتیت غیرالکلی تشخیص بدهد. اگر درمان نشود، استئاتوهپاتیت غیرالکلی می‌تواند موجب تشکیل اسکار (یا زخم) در کبد شود. در حالت‌های شدید، این عارضه ممکن است منجر به سیروز (جایگزینی کامل بافت‌های نرمال کبد با بافت اسکار) و نارسایی کبد شود.

کبد چرب حاد حاملگی (AFLP)

کبد چرب حاد حاملگی یکی از عواقب نادر ولی خطرناک حاملگی است. علت دقیق آن مشخص نیست. این بیماری معمولاً در سه‌ماهه سوم دروان بارداری رخ می‌دهد. اگر کبد چرب حاد حاملگی درمان نشود، می‌تواند زندگی مادر و جنین درحال‌رشد را به خطر بیندازد.

اگر بیماری کبد چرب حاد حاملگی در شما تشخیص‌داده‌شده است، پزشک از شما خواهد خواست که هر چه زودتر بچه را زایمان کنید. بعد از زایمان ممکن است شما به چندین روز مراقبت نیاز داشته باشید. بعد از زایمان، کبد شما در عرض چند هفته به حالت نرمان برمی‌گردد.

بیماری کبد چرب الکلی (ALFD)

 مصرف زیاد الکل به کبد آسیب می‌زند. زمانی که کبد آسیب دید، دیگر قادر نخواهد بود تا چربی‌ها را به‌خوبی تجزیه کند. این موضوع باعث جمع‌شدن آن‌ها در کبد می‌شود. عارضه‌ای که به آن کبد چرب الکلی می‌گویند. کبد چرب الکلی اولین استیج یا مرحله در بیماری کبد مرتبط با الکل است. اگر هیچ التهاب یا دیگر عارضه‌‌ای به همراه جمع‌شدن چربی مشاهده نشود، بیماری را کبد چرب الکلی ساده می‌نامند.

استئاتوهپاتیت الکلی (ASH)

استئاتوهپاتیت الکلی یک نوع بیماری کبد چرب الکی است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که جمع‌شدن چربی‌ها در کبد با التهاب کبد همراه باشد. آن را همچنین هپاتیت الکلی نیز می‌نامند. اگر شما چربی اضافه در کبد خود دارید، کبد شما ملتهب است و الکل زیادی مصرف می‌کنید، پزشک ممکن است بیماری شما را استئاتوهپاتیت الکلی تشخیص بدهد. اگر درمان آن به‌خوبی صورت نگیرد، استئاتوهپاتیت الکلی می‌تواند موجب اسکار کبدی شود. شدیدترین حالت اسکار کبدی را سیروز می‌نامند. حتی می‌تواند به نارسایی کبد منجر شود.

برای درمان کبد چرب الکلی، لازم است که نوشیدن الکل کنار گذاشته شود. اگر شما دائم‌الخمر (معتاد به الکل) هستید، پزشک ممکن است به شما مشاوره یا دیگر درمان‌ها را توصیه کند.

استیج‌ها یا مراحل بیماری کبد چرب

پیشرفت بیماری کبد چرب می‌تواند طی چهار مرحله صورت گیرد:

• کبد چرب ساده. در این استیج جمع‌شدن چربی اضافه در کبد رخ می‌دهد.
• استئاتوهپاتیت. در این استیج، علاوه بر جمع‌شدن چربی‌ها، التهاب کبد نیز مشاهده می‌شود.
• فیبروز. التهاب کبد منجر به تشکیل اسکار کبدی شده است.
• سیروز. اسکار کبدی در کل کبد پخش شده است.

 

 

بیماری کبد چرب به چه دلایلی ایجاد می‌شود؟

همان‌طور که قبلاً ذکر کردیم، کبد چرب زمانی حادث می‌شود که بدن شما چربی زیادی تولید می‌کند یا این که نمی‌تواند چربی‌ها را به‌خوبی متابولیزه (تجزیه) کند. اضافه چربی در سلول‌های کبد جمع می‌شود، جایی که تجمع آن منجر به بیماری کبد چرب می‌شود.

جمع‌شدن چربی در کبد می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. برای مثال، مصرف زیاد نوشیدنی‌های الکلی می‌تواند موجب بیماری کبد چرب الکلی شود که اولین استیج در بیماری کبدی مرتبط با الکل است. یک یا چند تا از عوامل زیر ممکن است در بیماری کبد چرب نقش داشته باشد:

• چاقی
• بالا بودن قند خون
• مقاومت در برابر انسولین (مقاومت انسولینی)
• بالابودن میزان چربی به‌ویژه تری‌گلیسرید‌ها در خون

دلایل کمتر متداول عبارت‌اند از:

• بارداری
• کاهش سریع وزن
• بعضی از انواع عفونت مثل هپاتیت C
• عوارض جانبی بعضی از داروها مثل متوتروکسات (Trexall)، تاموکسیفن (Nolvadex)،‌آمیودورن (Pacerone) و والپروئیک اسید (Depakote)
• ژن‌های به‌خصوصی نیز ممکن است خطر ابتلای شما به کبد چرب را بالا ببرند.

علائم و نشانه‌های کبد چرب

در بسیاری از موارد، کبد چرب هیچ علائمی ندارد. اما شما احساس خستگی و ناراحتی یا درد در قسمت راست شکم خود می‌کنید. بعضی از افراد مبتلا به کبد چرب گرفتار عوارضی از جمله اسکار کبدی می‌شوند. اسکار کبدی را همچنین فیبروز کبد نیز می‌نامند. اگر فیبروز کبدی شما شدید باشد، به آن سیروز می‌گویند.  

 

 

سیروز ممکن است علائمی مثل زیر ایجاد کند:

• جمع‌شدن مقادیر زیادی مایعات در شکم (در اصطلاح پزشکی آن را آسیت یا آب آوردن شکم می‌نامند)
• فشارخون بالا در جگر
• ازدست‌دادن اشتها
• کاهش وزن
• ضعف
• خستگی
• خون‌دماغی
• خونریزی داخلی
• خارش پوستی
• زرد شدن پوست و چشمان
• ورم معده
• ورم پاها
• بزرگ‌شدن پستان‌ها در مردان
• سرگیجه
• بزرگ‌شدن طحال

سیروز می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.

علائم بیماری‌های کبد مرتبط با الکل

• بزرگ‌شدن کبد
• هپاتیت الکلی
• سیروز الکلی

تشخیص کبد چرب

برای تشخیص کبد چرب، پزشک ممکن است از تاریخچه پزشکی شما سؤال کند، معاینه بدنی از شما به عمل آورد و برای شما یک یا چند آزمایش بنویسد.

تاریخچه پزشکی

اگر پزشک حس کند که شما ممکن است به کبد چرب مبتلا باشید، به‌احتمال زیاد سؤالاتی در خصوص موارد زیر از شما بپرسد:

• تاریخچه پزشکی خانوادگی شما شامل هر نوع سابقه بیماری کبدی
• سابقه مصرف الکل و دیگر عادت‌های زندگی
• هر نوع عارضه پزشکی که ممکن است داشته باشید
• هر نوع دارویی که شما مصرف می‌کنید
• تغییرات اخیر در سلامتی شما

اگر اخیراً حس کردید که دچار خستگی، ازدست‌دادن اشتها یا دیگر علائم غیرمنتظره شده‌اید، به پزشک خود اطلاع دهید.

معاینه بدنی

برای این که التهاب کبد شما را چک کند، پزشک ممکن است شکم شما را فشار دهد. اگر کبد شما بزرگ شده باشد، احتمالاً بتواند آن را احساس کند. بااین‌وجود، این امکان وجود دارد که کبد بدون افزایش حجم ملتهب شده باشد. در این صورت، پزشک معالج احتمالاً نتواند التهاب کبد را با دست گذاشتن روی شکم شما تشخیص دهد.

آزمایش خون

در بسیاری از موارد، بیماری کبد چرب بعد از آزمایش خون‌هایی که بالارفتن میزان آنزیم‌ها را نشان می‌دهند، تشخیص داده می‌شود. برای مثال، پزشک شما ممکن است آزمایش آنالین آمینو ترانسفراز (ALT) و اسپارتات آمینو ترانسفراز (AST) را برای شما تجویز کند تا آنزیم‌های کبد را بررسی کند. این آزمایش‌ها زمانی تجویز می‌شوند که شما علائم و نشانه‌های بیماری کبد چرب داشته باشید یا ممکن است به‌عنوان بخشی از تست آزمایش خون از شما گرفته شوند.

بالارفتن میزان آنزیم‌ها یک نشانه از التهاب کبد است. بیماری کبد چرب یکی از دلایل احتمالی التهاب کبد است اما تنها عامل نیست. اگر تست شما برای بالارفتن آنزیم‌های کبد مثبت باشد، پزشک به‌احتمال زیاد دستور تست‌های بیشتری را به‌منظور شناسایی دلیل التهاب خواهد داد.

عکس‌برداری

پزشک ممکن است از یک یا چند تا از روش‌های عکس‌برداری زیر برای بررسی اضافه چربی در کبد یا دیگر مشکلات کبدی استفاده کند:

• تست اولتراسوند
• سی‌تی‌اسکن (CT)
• اسکن MRI

همچنین پزشک ممکن است آزمایشی موسوم به الاستوگرافی گذرا (VCTE, FibroScan) را برای شما تجویز کند. این تست از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه‌گیری سختی کبد استفاده می‌کند. این تست همچنین به پیداکردن اسکار کبدی کمک می‌کند.

بیوپسی یا بافت‌برداری از کبد

بیوپسی کبد بهترین روش برای تعیین شدت بیماری کبد است. در بیوپسی کبد، پزشک سوزنی را به داخل کبد شما وارد کرده و یک نمونه از بافت کبدی را برای ارزیابی برمی‌دارد. او به شما بی‌حس‌کننده موضعی تزریق می‌کند تا درد کمتری حس کنید. این تست به تشخیص بیماری کبد چرب و همچنین اسکار کبدی کمک می‌کند.

آیا کبد چرب درمان دارد؟

در حال حاضر، هیچ داروی تأییدشده‌ای برای درمان کبد چرب وجود ندارد. در بسیاری از موارد، تغییر شیوه زندگی می‌تواند به بهبود بیماری کبد چرب کمک کند. برای مثال، پزشک ممکن است به شما این توصیه‌ها را بکند:

• مصرف الکل را محدود کرده یا قطع کنید
• برای کاهش وزن خود برنامه بچینید
• رژیم غذایی خود را تغییر دهید

اگر به عوارض جانبی بیشتری مبتلا شدید، پزشک ممکن است برای شما درمان‌های بیشتری را توصیه کند. برای درمان سیروز، به‌عنوان‌مثال، پزشک ممکن است موارد زیر را برای شما تجویز کند:

• تغییر شیوه زندگی
• دارو
• جراحی

سیروز می‌تواند باعث ازکارافتادن کبد شود. اگر گرفتار نارسایی کبد شدید، شاید به پیوند کبد نیاز داشته باشید.

درمان‌های خانگی برای کبد چرب

تغییر شیوه زندگی اولین نوع درمان برای بیماری کبد چرب است. بسته به وضعیت فعلی و عادت زندگی شما، شاید انجام موارد زیر مفید باشد:

• کاهش وزن
• کاهش مصرف الکل
• مصرف غذاهای مغذی که کالری، اسیدهای چرب اشباع شده و چربی‌های ترانس کمتری دارند.
• داشتن حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در اکثر روزهای هفته

بعضی شواهد حاکی از آن است که مکمل‌های ویتامین E شاید از بروز آسیب کبدی ناشی از بیماری کبد چرب جلوگیری کرده یا آن را درمان کنند. بااین‌وجود، به تحقیقات بیشتری نیاز است. چندین خطر برای سلامتی با مصرف زیاد ویتامین E   همراه است. همیشه قبل از مصرف هرگونه ماده مکمل یا داروی طبیعی، با پزشک خود مشورت کنید. بعضی از مکمل‌ها یا داروهای طبیعی ممکن است به کبد شما استرس وارد کنند یا با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل ایجاد کنند.

رژیم‌های غذایی کبد چرب

اگر شما بیماری کبد چرب دارید، پزشک معالج ممکن است به شما توصیه کند تا رژیم غذایی خود را تغییر دهید تا به درمان بیماری یا کاهش خطرات جانبی آن کمک شود. برای مثال، ممکن از شما خواسته شود تا کارهای زیر را انجام دهید:

• از رژیم غذایی استفاده کنید که غنی از مواد مغذی گیاهی مثل میوه‌جات، سبزیجات، حبوبات و گندم کامل باشد.
• مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه شده مثل شیرینی‌جات، برنج سفید، آرد سفید و دیگر دانه‌های پوست‌کنده را کاهش دهید.
• مصرف چربی‌های اشباع‌شده که در گوشت قرمز و دیگر فراورده‌های حیوانی یافت می‌شود را کاهش دهید.
• از اسیدهای چرب ترانس که در بسیاری از تنقلات غذایی فراوری‌شده یافت می‌شوند، دوری کنید
• از مصرف نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید

عوامل خطر کبد چرب

مصرف زیاد نوشیدنی‌های الکلی شما را با خطر ابتلا به کبد چرب مواجه می‌کند. همچنین در موارد زیر نیز ممکن است با خطر روبرو باشید:

• چاقی
• داشتن مقاومت انسولینی
• ابتلا به دیابت نوع ۲
• ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• حامله بودن
• داشتن سابقه ابتلا به بعضی بیماری‌های عفونی مثل هپاتیت C
• مصرف داروهای بخصوص مثل متوتروکسات (Trexall)، تاموکسیفن (Nolvadex)،‌آمیودورن (Pacerone) و والپروئیک اسید (Depakote)
• بالا بودن میزان کلسترول
• بالا بودن میزان تری گلیسیرید
• بالا بودن میزان قند خون
• ابتلا به سندرم متابولیک
• کم‌کاری تیروئید
• کم‌کاری غده هیپوفیز

احتمال بروز کبد چرب غیرالکلی در افراد زیر بالا است:

• افراد مسن
• افراد مبتلا به دیابت
• افرادی که در آ‌ن‌ها تمرکز چربی در شکم صورت می‌گیرد.

عواقب و عوارض ابتلا به کبد چرب

مهم‌ترین پیامد ابتلا به کبد چرب الکلی یا غیرالکلی سیروز کبدی است که آخرین استیج از تشکیل اسکار در کبد است. سیروز در پاسخ به آسیب‌دیدن کبد ناشی از التهاب، برای مثال در کبد چرب غیر الکی، رخ می‌دهد. هم‌زمان که کبد سعی می‌کند ملتهب شدن را متوقف کند، در بعضی مناطق آن اسکار (فیبروز) تشکیل می‌شود. با پیشرفت التهاب، فیبروز به مسیر خود برای گرفتن بیشتر بافت‌های کبد ادامه می‌دهد. اگر این روند قطع نشود، می‌تواند عواقب زیر را موجب شود:

• جمع‌شدن آب در شکم (آب آوردن شکم)
• التهاب رگ‌ها در مری که می‌تواند باعث پارگی رگ‌ها و خونریزی (یا به‌اصطلاح واریس مردی) شود
• سرگیجه، خواب‌آلودگی و نامفهوم حرف‌زدن (انسفالوپاتی کبدی)
• سرطان کبد
• استیج چهارم کبد چرب که در آن کبد کاملاً ازکارافتاده است.

راه های پیشگیری از کبد چرب

برای پیشگیری از ابتلا به کبد چرب و عوارض مرتبط با آن، مهم است که از یک شیوه زندگی سالم پیروی کنید:

• مصرف الکل را کم کنید یا کنار بگذارید
• وزن خود را متعادل نگه دارید
• از یک رژیم غذایی پرمغذی استفاده کنید که اسید‌های چرب اشباع، اسیدهای چرب ترانس و کربوهیدرات‌های تصفیه شده کمی داشته باشد.
• اقدامات لازم برای کنترل قند خون، میزان تری گلیسیرید و کلسترول را انجام دهید.
• از دستور پزشک خود برای درمان دیابت (در صورت ابتلا) پیروی کنید.
• برنامه‌ریزی کنید که حداقل ۳۰ دقیقه در اغلب روزهای هفته فعالیت بدنی داشته باشید.

برداشتن این گام‌ها به شما کمک می‌کند تا سلامت عمومی خود را بهبود ببخشید.

طول عمر و چشم‌انداز بیماری

در بسیاری از موارد، این امکان وجود دارد که روند بیماری کبد چرب را با تغییر شیوه زندگی معکوس کرد. این تغییرات ممکن است به پیشگیری از آسیب‌های کبدی و اسکار کبدی کمک کنند. کبد چرب می‌تواند موجب التهاب کبد، آسیب‌زدن به کبد و به‌احتمال زیاد بروز اسکارهای برگشت‌ناپذیر در کبد، درصورتی‌که معالجه نشود، گردد.

برای گرفتن بهترین نتایج، بهتر است که از دستورات پزشک معالج خود پیروی کرده و یک شیوه زندگی سالم اتخاذ کنید.