بارزترین علائم سرطان استخوان و انواع آن

تومورهای مختلفی امکان رشد در داخل استخوان‌ها را دارند: سرطان یا تومور اولیه استخوان که در بافت استخوان شکل می‌گیرد و می‌تواند بدخیم (سرطانی)، خوش‌خیم (غیر سرطانی) یا متاستاز (تومورهایی که از سلول‌های سرطانی شکل‌گرفته در دیگر جاهای بدن به وجود می‌آیند و سپس به استخوان سرایت می‌کنند) باشد. تومورهای اولیه استخوان بدخیم (سرطان اولیه استخوان) شیوع کمتری نسبت به تومورهای اولیه استخوانی خوش‌خیم دارند. هر دو نوع تومورهای اولیه استخوان ممکن است رشد کرده و بافت‌های استخوانی سالم را فشرده کنند اما تومورهای خوش‌خیم معمولاً گسترش پیدا نمی‌کنند یا بافت‌های استخوانی را نابود نمی‌کنند و به ‌ندرت زندگی فرد را تهدید می‌کنند.

سرطان‌ اولیه استخوان (یا سرطانی که از خود استخوان آغاز شود) در دسته بزرگ‌تری از سرطان‌ها به نام سارکوم‌ها قرار می‌گیرند. (سارکوم‌های بافت نرم یا به عبارتی سارکوم‌هایی که از بافت‌های ماهیچه‌ای، چربی و فیبری، رگ‌های خونی یا دیگر بافت‌های پشتیبان در بدن شروع می‌شوند، مثل سارکوما سینوویال که در اینجا موردبحث قرار نگرفته است.)

سرطان اولیه استخوان نادر است و کمتر از یک درصد تمام سرطان‌های جدید را به خود اختصاص می‌دهد. سرطان متاستاز یا سرطانی که از دیگر بخش‌های بدن به استخوان‌ها سرایت می‌کند سرطان متاستاز استخوانی یا سرطان ثانویه استخوانی است و برای اشاره به آن از نام اندام یا بافت آغازکننده سرطان استفاده می‌شود. برای مثال، سرطان پستان که به مغز استخوان سرایت کرده است. در بزرگسالان، تومورهای سرطانی که به استخوان سرایت کرده‌اند شایع‌تر از سرطان اولیه استخوان هستند. برای مثال، در پایان سال ۲۰۰۸، حدود ۲۸۰۰۰۰ فرد بالغ بین ۱۸ تا ۶۴ سال در ایالات متحده به سرطان متاستاز استخوان مبتلا بودند.

اگرچه اغلب سرطان‌ها می‌توانند به استخوان سرایت کنند، اما متاستاز استخوان در انواع به‌خصوصی از سرطان‌ها مثل سرطان پستان یا سرطان پروستات احتمال بیشتری دارد. تومورهای متاستازی در استخوان می‌توانند باعث ترک، درد یا تجمع مقادیر غیرعادی کلسیم در خون شوند. عارضه‌ای که به آن هایپر کلسمی (بالا بودن میزان کلسیم در خون) می‌گویند.

 

انواع سرطان اولیه استخوان

انواع سرطان اولیه استخوان با نام سلول‌های استخوانی که به‌عنوان سرمنشأ آن‌ها عمل می‌کنند شناخته می‌شوند.

استئوسارکوما

استئوسارکوما از سلول‌های استخوان‌ساز موسوم به استئوبلاست در بافت استئوئید (بافت استخوانی نابالغ) به وجود می‌آیند. این نوع سرطان معمولاً در بازو نزدیک به شانه و در پا نزدیک به زانوی کودکان، نوجوانان و جوانان بالغ رخ می‌دهد اما می‌تواند در هر استخوانی در افراد مسن‌تر رخ بدهد. این نوع سرطان رشد سریعی دارد و می‌تواند به دیگر بخش‌های بدن مثل ریه‌ها گسترش پیدا کند. بیشترین خطر ابتلا به استئوسارکوما در کودکان و نوجوانان بین سنین ۱۰ تا ۱۹ سال وجود دارد. شانس ابتلا به این نوع سرطان در مردان بیشتر از زنان است. افرادی که بیماری پاژه استخوان (یک نوع عارضه استخوانی خوش‌خیم که مشخصه بارز آن رشد غیرنرمال سلول‌های استخوانی جدید است) دارند یا درگذشته استخوان‌های آن‌ها در معرض اشعه بوده است، بیشتر با خطر ابتلا به استئوسارکوما مواجه هستند.

 

 

کندروسارکوما

کندروسارکوما از بافت‌های غضروفی آغاز می‌شود. غضروف یک نوع بافت پیوندی است که انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند و داخل مفاصل قرار می‌گیرد. کندروسارکوما اغلب در لگن خاصره، بخش بالایی ران و شانه شکل می‌گیرد و معمولاً هم به‌کندی رشد می‌کند اگرچه در بعضی مواقع هم رشد سریعی داشته و در دیگر بخش‌های بدن پخش می‌شود. کندروسارکوما عمدتاً در افراد بالغ بالای ۴۰ سال رخ می‌دهد. با بالارفتن سن خطر ابتلا به آن نیز افزایش می‌یابد. یک نوع نادر کندروسارکوما به نام کندروسارکومای خارج استخوانی (extraskeletal) وجود دارد که به‌جای غضروف استخوان در بافت نرم بخش بالایی بازو و پا ایجاد می‌شود.

یوئینگ سارکوما

یوئینگ سارکوما معمولاً از استخوان شروع می‌شود اما ممکن است به‌ندرت در بافت‌های نرم (ماهیچه، چربی، فیبری، رگ‌های خونی یا دیگر بافت‌های پشتیبان) شروع به ایجاد کند. یوئینگ سارکوما معمولاً در لگن، پاها یا دنده‌ها شکل می‌گیرد اما می‌تواند در هر استخوانی رخ بدهد. این نوع سرطان استخوان اغلب رشد سریعی دارد و به دیگر بخش‌های بدن از جمله شش‌ها سرایت می‌کند. کودکان و نوجوانان کمتر از ۱۹ سال بیشترین خطر ابتلا به یوئینگ سارکوما را دارند و پسران بیشتر از دختران با خطر ابتلا مواجه هستند.

کوردوما

کوردوما یک نوع سرطان استخوان بسیار کمیاب است که در ستون فقرات رخ می‌دهد. این نوع سرطان استخوان معمولاً در استخوان خاجی نخاع و در بیخ جمجمه رخ می‌دهد. تعداد مردان مبتلا به سرطان استخوان کوردوما دوبرابر زنان است. زمانی که این نوع سرطان در کودکان و نوجوانان رخ بدهد، معمولاً در بیخ جمجمه و ستون فقرات گردن دیده می‌شوند.

 

 

در موارد خیلی نادر، چندین نوع سرطان استخوان خوش‌خیم می‌توانند به حالت بدخیم تبدیل شده و به دیگر بخش‌‌های بدن سرایت کنند. این سرطان‌ها عبارت‌اند از تومور سلول غول‌پیکر (معروف به استئوکلاستوما) و استئوبلاستوما. تومور سلول غول‌پیکر اغلب در انتهای استخوان‌های بلند بازو و پا نزدیک به مفصل زانو رخ می‌دهند. این تومورها که غالباً در افراد جوان و میان‌سال رخ می‌دهند، می‌توانند در محل خود حالت تهاجمی پیدا کرده و سبب تخریب استخوان شوند. در موارد بسیار نادری می‌توانند به حالت متاستاز درآمده و به دیگر قسمت (عمدتاً شش‌ها) سرایت کنند. استئوبلاستوما بافت سخت استخوانی سالم را با یک بافت ضعیف‌تر بنام استوئید جایگزین می‌کند. این تومور عمدتاً در ستون فقرات رخ می‌دهد. رشد آن بسیار کند است و در افراد جوان و میان‌سال رخ می‌دهد. حالت‌های نادری از بدخیم شدن این تومور گزارش شده است.

 دلایل احتمالی سرطان استخوان

اگرچه سرطان اولیه استخوان علت به‌خصوصی ندارد، محققان چندین عامل معرفی کرده‌اند که احتمال ابتلا به این نوع تومورها را افزایش می‌دهند.

• درمان سرطان قبلی با استفاده از پرتودرمانی، شیمی‌درمانی یا کاشت سلول‌های بنیادی. استئوسارکوما بیشتر در افرادی متداول است که قبلاً پرتودرمانی با دز بالا داشته‌اند (به‌ویژه در بخشی از بدن که به آن اشعه داده شده است) یا درمان آن‌ها با داروهای ضد سرطان مثل داروهای قلیایی کننده صورت‌گرفته است. افرادی که در دوران کودکی درمان شده‌اند با خطر جدی مواجه هستند. بعلاوه، اسئوسارکوما در درصد بسیار کمی از کودکانی که با شیمی‌درمانی ریشه‌کن کننده و کشت سلول‌های بنیادی هماتوپوئتیک (myeloablative hematopoietic stem cell transplantation) تحت درمان قرار گرفته‌اند رخ می‌دهد.

 

• بعضی از عوارض ارثی. شمار اندکی از انواع سرطان مغز استخوان منشأ ارثی دارند. برای مثال، بچه‌هایی که سرطان شبکیه چشم (retinoblastoma) ارثی دارند با احتمال بیشتری در معرض استئوسارکوما قرار دارند بخصوص اگر پرتودرمانی شده باشند. خطر مبتلا شدن به استئوسارکوما و کندروسارکوما و دیگر انواع سرطان در اعضای خانواده‌های مبتلا به سندرم لی - فرامنی خیلی بیشتر است. بعلاوه، افرادی که نقص مادرزادی استخوان دارند در طول عمر خود با خطر ابتلا به کندروسارکوما روبرو هستند. سرطان استخوان کوردوما در دوران کودکی با بیماری ژنتیکی توبروز اسکلروزیس (تصلب تکمه‌ای) که در آن تومورهای خوش‌خیم در کلیه، مغز، چشم، قلب، شش و پوست شکل می‌گیرند، ارتباط دارد. اگرچه یوئینگ سارکوما با هیچ سندروم سرطانی موروثی یا بیماری مادرزادی دوران کودکی ارتباط تنگاتنگ ندارد، اما شواهد روزافزون حکایت از وجود یک جز ژنتیکی موروثی مرتبط با ریسک ابتلا به یوئینگ سارکوما دارند.

 

• بعضی از بیماری‌های استخوانی خوش‌خیم. افراد بالای ۴۰ سال که بیماری پاژه استخوان دارند بیشتر در معرض ابتلا به استئوسارکوما قرار دارند.

علائم و نشانه‌های سرطان استخوان

درد بارزترین نشانه سرطان استخوان است اما تمام سرطان‌های استخوان باعث درد نمی‌شوند. درد مزمن یا غیرعادی یا ورم در داخل یا نزدیک یک استخوان می‌تواند ناشی از سرطان استخوان یا دیگر بیماری‌ها باشد. دیگر علائم سرطان استخوان عبارت‌اند از:

• یک غده یا گره (که ممکن است نرم و گرم به نظر برسد) در بازو، پا، سینه و لگن
• تب کردن بی‌مورد
• عرق کردن در خواب
• ورم اطراف یک استخوان
• لنگ‌لنگان راه‌رفتن
• چاقی
• کاهش وزن بدن
• استخوانی که بی‌هیچ دلیلی می‌شکند
• درد در ناحیه تومور
• دردی که خفیف اما مداوم است
• دردی که با انجام فعالیت بدتر می‌شود
• دردی که شما را شب از خواب بیدار می‌کند

 حتماً باید در خصوص شناسایی هر عارضه یا علامتی در استخوان به پزشک مراجعه کنید.

 

 

تشخیص سرطان استخوان

برای کمک به شناسایی سرطان استخوان، پزشک در خصوص سابقه بیماری فرد و خانواده او سؤال می‌پرسد. پزشک همچنین یک سری آزمایشات جسمی را انجام می‌دهد و ممکن است برای شما تست‌های آزمایشگاهی با تشخیصی تجویز کند. این تست‌ها شامل موارد زیر هستند:

• تست اشعه ایکس که می‌تواند مکان، اندازه و شکل تومور استخوانی را نشان دهد. اگر اشعه ایکس بگوید که یک ناحیه به‌خصوصی احتمالاً سرطان دارد، پزشک به‌احتمال زیاد به شما عکس‌برداری‌های به‌خصوصی را توصیه خواهید کرد. حتی اگر اشعه ایکس بگوید که یک منطقه سرطانی خوش‌خیم است، پزشک به تست‌های بیشتری نیاز خواهد داشت بخصوص اگر بیمار دچار درد غیرطبیعی یا مداوم باشد.

 

• اسکن استخوان که در آن مقدار بسیار کمی ماده رادیواکتیو به داخل یک رگ خونی تزریق می‌شود و از طریق جریان خون منتقل می‌شود. این ماده رادیواکتیو سپس در استخوان‌ها تجمع پیدا می‌کند و توسط یک اسکنر از آن عکس‌برداری به عمل می‌آید.

 

• سی‌تی (CT یا CAT) اسکن که متشکل از یک‌سری عکس‌های مُفصل از نواحی مختلف بدن است که توسط یک دستگاه کامپیوتر متصل به یک دستگاه اشعه ایکس از زوایای مختلف گرفته می‌شوند. 

 

• ام‌آر‌آي (MRI) که از یک آهن‌ربای قوی متصل به یک دستگاه کامپیوتر برای گرفتن عکس‌های باکیفیت از نواحی داخل بدن بدون استفاده از اشعه ایکس استفاده می‌کند.

 

• اسکن پی‌ای‌تی (PET) که در آن مقدار بسیار کمی گلوکوز رادیواکتیو به داخل یک رگ خونی تزریق می‌شود و از یک دستگاه اسکنر برای گرفتن عکس‌های کامپیوتری باکیفیت از قسمت‌های داخلی بدن که گلوکز رادیواکتیو به آنجا رفته باشد استفاده می‌کند. جون سلول‌های سرطانی بیشتر از سلول‌های سالم گلوکز مصرف می‌کنند، از تصاویر گرفته‌شده برای پیداکردن سلول‌های سرطانی در بدن استفاده می‌شود.

 

• آنژیوگرافی که شامل عکس‌برداری از رگ‌های خونی با اشعه ایکس است.

 

• بیوپسی (برداشتن یک نمونه بافتی از تومور استخوانی) یا نمونه‌برداری برای کسب اطمینان از اینکه سرطان وجود دارد. جراح ممکن است بیوپسی با سوزن، بیوپسی حذفی (کُلی) یا بیوپسی باز را انجام دهد. در بیوپسی با سوزن، جراح سوراخ ریزی را در استخوان ایجاد کرده و سپس به کمک یک ابزار سوزن‌مانند یک نمونه بافتی را از تومور برمی‌دارد. در بیوپسی حذفی، جراح تمام غده یا ناحیه مشکوک را برای آزمایش برمی‌دارد. در بیوپسی باز، جراح بافت سرطانی را شکافته و یک نمونه بافتی از آن می‌گیرد. بیوپسی را بهتر است یک متخصص سرطان استخوان (orthopedic oncologist یا به عبارتی پزشکی که در زمینه درمان سرطان استخوان تجربه دارد) انجام شود زیرا محل نمونه‌برداری یا بیوپسی می‌تواند بر گزینه‌های جراحی بعدی تأثیر بگذارد. یک پاتولوژیست (پزشک بیماری شناس که بیماری‌ها را از طریق مطالعه سلول‌ها و بافت‌ها در زیر میکروسکوپ شناسایی می‌کند) بافت را به‌منظور کسب اطمینان از سرطانی بودن آن بررسی می‌کند.

 

• تست خون به‌منظور تعیین میزان دو آنزیم به نام‌های آلکالین فسفاتاز و لاکتات دهیدروژناز. مقادیر زیادی از این آنزیم‌ها ممکن است در خون افراد مبتلا به سرطان استخوان استئوسارکوما یا یوئینگ سارکوما وجود داشته باشد. مقدار بالای آلکالین فسفاتاز در خون زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های سازنده بافت‌های استخوانی بسیار فعال باشند؛ برای مثال زمانی که کودکان درحال‌رشد هستند، یک استخوان شکسته ترمیم پیدا می‌کند یا زمانی که یک بیماری یا تومور باعث تشکیل بافت استخوانی غیرنرمال می‌شود. به این دلیل که بالا بودن میزان آلکالین فسفاتاز در کودکان و نوجوانان درحال‌رشد یک امر طبیعی است، نمی‌تواند معیار درستی برای سرطان استخوان باشد.

درمان سرطان استخوان

گزینه‌های درمانی سرطان استخوان بستگی به نوع، اندازه، محل و مرحله یا استیج سرطان و همچنین سن و سلامت کلی فرد دارد. گزینه‌های درمانی سرطان استخوان شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، جراحی سرمایشی و درمان هدفمند (استفاده از دارو و دیگر مواد برای شناسایی دقیق و حمله به نوع خاصی از سلول‌های سرطانی) است.

جراحی روش معمول درمان سرطان استخوان است. جراح تمام تومور را با حاشیه‌های منفی برمی‌دارد، به این معنی هیچ نوع سلول سرطانی در حاشیه بافتی که در طی جراحی برداشته می‌شود وجود ندارد. جراح ممکن است تکنیک‌های جراحی خاصی برای به‌حداقل‌رساندن مقدار بافت سالمی که به همراه تومور برداشته می‌شوند بکار ببرد.

پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه تکنیک‌های جراحی و درمان پیش از جراحی تومور برای بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان استخوان بازو و پا این امکان را به وجود آورده است که از تن‌دادن به روش‌های جراحی افراطی (یعنی قطع تمام بازو یا پا) خودداری کنند. بااین‌وجود، اغلب بیماران سرطانی که به روش‌های جراحی بدون قطع عضو تن می‌دهند نیاز دارند تا روی آن‌ها جراحی ترمیمی یا سازنده به‌منظور بازگرداندن عملکرد عضو سرطانی، صورت گیرد.

شیمی‌درمانی عبارت است از به‌کاربردن داروهای ضد سرطان به‌منظور ازبین‌بردن سلول‌های سرطانی. بیمارانی که به سرطان استخوان یوئینگ سارکوما (چه تازه چه برگشتی) مبتلا هستند یا به‌تازگی سرطان استخوانی استئوسارکوما در آن‌ها تشخیص‌داده‌شده است معمولاً قبل از اینکه روی آن‌ها جراحی صورت بگیرد، از ترکیبی از داروهای ضد سرطان استفاده می‌کنند. عموماً از شیمی‌درمانی برای درمان کندروسارکوما و کوردوما استفاده نمی‌شود.

پرتودرمانی یا رادیوتراپی شامل استفاده از اشعه ایکس پرانرژی برای ازبین‌بردن سلول‌های سرطانی است. از این روش درمان ممکن است در ترکیب با جراحی استفاده شود. از پرتودرمانی عمدتاً برای درمان یوئینگ سارکوما استفاده می‌شود. همچنین ممکن است به همراه دیگر روش‌های درمانی برای درمان استئوسارکوما، کندروسارکوما و کوردوما استفاده شود، بخصوص زمانی که مقدار کمی بافت سرطانی بعد از عمل جراحی باقی‌مانده باشد. پرتودرمانی همچنین برای بیمارانی که جراحی نمی‌شوند مورداستفاده قرار می‌گیرد.

استفاده از یک ماده رادیواکتیو بنام ساماریوم که در استخوان جمع می‌شود، یک روش پرتوتابی داخلی است که می‌توان از آن به‌تنهایی یا به همراه کشت سلول‌های بنیادی برای درمان سرطان استخوان استئوسارکومایی که پس از درمان مجدداً در یک استخوان مختلف عود کرده است، استفاده نمود. 

درمان سرمایشی عبارت است از استفاده از نیتروژن مایع برای منجمد کردن و کشتن سلول‌های سرطانی. در بعضی مواقع، می‌توان از این تکنیک به‌جای روش‌های جراحی رایج به‌منظور ازبین‌بردن تومورهای استخوان استفاده کرد.

درمان هدفمند عبارت است از به‌کاربردن دارویی که به‌گونه‌ای طراحی شده است که با یک مولکول خاص و ضروری برای رشد و گسترش سلول‌های سرطانی وارد تعامل می‌شود. آنتی‌بادی مونوکلونال دنوزوماب (Xgeva®) یک نوع درمان هدفمند است که برای درمان افراد بالغ یا نوجوانان دارای اسکلت توسعه‌یافته مبتلا به تومور سلول غول‌پیکر که نمی‌توان آن را با عمل جراحی برداشت، تأیید شده است. درمان هدفمند از تخریب استخوان به‌وسیله یک سلول استخوانی موسوم به استئوکلاست جلوگیری می‌کند.

اثرات جانبی درمان سرطان استخوان

افرادی که در خصوص سرطان استخوان مورد درمان قرار گرفته‌اند با احتمال بیشتری در سال‌های بعد با اثرات جانبی دیرهنگام ناشی از درمان مواجه می‌شوند. این اثرات جانبی دیرهنگام به نوع روش درمان و سن بیمار در زمان درمان بستگی دارند و مشکلاتی را در بر می‌گیرند که شامل قلب، شش‌ها، شنوایی، باروری و استخوان، مشکلات عصبی و سرطان‌های ثانویه (مثل لوسمی حاد ملوئیدی، سندرم ملودیسپلاستیک و سارکومای ناشی از پرتوتابی) هستند. درمان سرطان استخوان با استفاده از جراحی سرمایشی ممکن است منجر به تخریب بافت‌های استخوانی مجاور و ترک خوردن استخوان شود اما این اثرات ممکن است تا مدت زمانی پس از درمان اولیه دیده نشوند.

در بعضی مواقع، سرطان استخوان متاستاز کرده و به شش‌ها سرایت کند یا دوباره در همان محل یا در استخوان دیگری در بدن عود کند. افرادی که سرطان استخوان داشتند باید به طور مرتب پزشک خود را ببینند و علائم غیرعادی را بلافاصله به پزشک گزارش دهند. پیگیری‌های پس از درمان بسته به نوع و استیج سرطان استخوان فرق می‌کند. به‌طورکلی، بیماران به طور مرتب به‌وسیله پزشک چکاپ می‌شوند و از آن‌ها تست خون و اشعه ایکس گرفته می‌شود. پیگیری منظم به شما این اطمینان را می‌دهد که هرگونه تغییری در وضعیت سلامت شما موردبحث قرار می‌گیرد و این که مشکلات در سریع‌ترین زمان ممکن برطرف می‌شوند.

طول عمر بیماران مبتلا به سرطان استخوان

طول عمر بیمارانی که به سرطان استخوان مبتلا شده باشند به فاکتورهایی مثل سن، نوع سرطان استخوان، میزان گسترش سرطان در بدن (استیج) و احتمال گسترش بیشتر آن (درجه از ۱ تا ۳) بستگی دارد.

به‌طورکلی، سرطان استخوان در افرادی که سرطان هنوز در آن‌ها گسترش پیدا نکرده باشد آسان‌تر است. روی‌هم‌رفته، ۶ نفر از هر ۱۰ نفری که به سرطان استخوان مبتلا هستند حداقل تا ۵ سال بعد از زمان تشخیص زنده خواهند ماند و بعضی از این افراد ممکن است بهبود کامل حاصل کنند.