نحوه کار با دستگاه اکسیژن ساز و کاربردهای آن

­همانطور که می­‌دانید مدتی است تمام کشورهای جهان درگیر بیماری کووید-۱۹ هستند و از آنجا که این بیماری در حال افزایش است، نیاز بیماران کرونایی به کپسول­‌های اکسیژن نیز رو به افزایش می­‌باشد و این در حالی است که بیمارستان­‌ها در تأمین این تجهیزات گاهی با مشکل روبرو می­‌شوند.

در چنین شرایط بحرانی لازم هست که به دنبال جایگزین بهتری برای کپسول(سیلندر)­ های اکسیژن باشیم. یکی از این گزینه­‌ها دستگاه اکسیژن ساز است.

جهت فراهم کردن اکسیژن مورد نیاز بیمار، از دستگاه اکسیژن ساز استفاده می‌شود. این دستگاه، هوای محیط را توسط پمپ‌های مخصوص می‌گیرد و سپس از محفظه‌های پودر زئولیت(ماده معدنی که عمدتا از آلومینوسیلیکات تشکیل شده و کاربرد تجاری عمده آن در صنایع به عنوان جاذب سطحی است.) عبور می‌دهد. پودر زئولیت، اکسیژن ۲۱ درصد موجود در هوای ورودی را از گازهای دیگر جدا می‌کند و به سمت محفظه‌های دیگر هدایت می‌نماید.

کمپرسور موجود در دستگاه اکسیژن ساز، فشار و درصد اکسیژن را در محفظه‌ها بالا برده و خلوص اکسیژن داخل آنها را به ۹۴ درصد و فشار آن‌ را به حدود ۲۳۰ میلی‌متر جیوه می‌رساند. اکسیژن از درون محفظه نگهداری به پشت فلومتر جلوی دستگاه هدایت شده و از نازل مخصوص به سمت بینی و دهان بیمار هدایت می‌گردد. در این مقاله به بررسی این دستگاه و عملکرد آن پرداخته‌ایم.

دستگاه اکسیژن ساز چند نوع دارد؟

• اکسیژن ساز ثابت:اکثر دستگاه های اکسیژن ساز که در منزل به کار می‌روند، از نوع ثابت هستند. اکسیژن تولید شده توسط این دستگاه‌ها، به صورت پالسی و مداوم اکسیژن تولید می‌کنند.
• اکسیژن ساز پرتابل:منظور اکسیژن سازهای قابل حمل هستند، که به نسبت اکسیژن سازهای ثابت، وزن و اندازه کوچکتری دارند. این نوع از اکسیژن سازهای پرتابل، هیچ فرقی با اکسیژن سازهای ثابت ندارند و مکانیزم عملکرد آنها شبیه به هم می‌باشد؛ تنها تفاوت آنها در اندازه و وزن دستگاه است.

نکاتی در رابطه با دستگاه اکسیژن ساز

• خلوص اکسیژن خروجی اکسیژن ساز، معمولا بین ۹۳ تا ۹۷ درصد است.
• اکسیژن ساز خانگی با برق کار کرده و فاقد باتری و یا سیلندر ذخیره است و به محض قطع شدن برق، عمل دستگاه متوقف می‌گردد.
• اگر این دستگاه روشن باشد و به وسیله مسیر خروجی به بیمار متصل نباشد، اکسیژنی را به فضای داخل اتاق اضافه نمی‌کند.
• دستگاه‌های اکسیژن‌ ساز خانگی همگی با برق کار می‌کنند و هیچگونه باتری یا سیلندر ذخیره سازی‌ ندارند و بعد از قطع شدن برق به طور کامل از کار خواهند افتاد.

چه زمانی به دستگاه اکسیژن‌ساز نیاز داریم؟

اگر در شرایط بیماری‌های زیر قرار گرفته‌اید، شما نیاز به تهیه دستگاه اکسیژن ساز دارید:

• آسم
• برونشیت مزمن
• نارسایی احتقانی قلب
• COPD
• فیبروز کیستیک
• آمفیزم
• سرطان ریه
• ذات الریه
• فیبروز ریوی
• آپنه خواب

تأثیر تنفس اکسیژن خلوص بالا با دستگاه اکسیژن‌ساز بر روی بدن

اثرات تنفس اکسیژن با خلوص بالا بر روی بدن شامل موارد زیر می‌باشد:

• روند پیری زودرس را کاهش می‌دهد.
• باعث کاهش استرس و تنش برای بیمار و نزدیکان خواهد شد.
• استفاده از آن برای خانم‌های باردار به سلامت جنین کمک می‌کند و باعث رشد بهتر آن می‌شود.
• اکسیژن خون را تنظیم می‌کند.
• کیفیت جریان خون را در سلول‌های پوست افزایش می‌دهد.
• باعث خون رسانی بهتر به بافت‌های بدن می‌شود.
• از بیماری‌های قلبی و عروقی، بالا رفتن فشار خون و بیماری‌های تنفسی مانند آسم، جلوگیری می‌کند.
• عملکرد ریه‌های آسیب دیده را بهبود می‌بخشد.
• باعث شفافیت چهره و زدودن رنگ زرد بیماری از چهره فرد می‌شود.
• کارکرد ریه را در افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند، بهبود می‌بخشد.

دستگاه اکسیژن‌ساز چه اجزایی دارد؟

• شلنگ اکسیژن: یک شلنگ اکسیژن لازم است تا اکسیژن را از دستگاه به دهان و بینی بیمار برساند. هر چه شلنگ بلندتر باشد، صدای تولید شده از دستگاه بیشتر خواهد شد.
• فیلتر: فیلتر های ورودی ۳ نوع هستند:

1. فیلتر اول از جنس پلی اورتان می‌باشد، که وظیفه جذب گرد و غبار در هوای ورودی را دارد. این فیلتر قابل شست‌وشو بوده و باید هر هفته یکبار با آب معمولی بدون هیچگونه مواد شوینده، شسته شود.
2. فیلتر دوم هپا نام دارد، که با توجه به برند آن زمان تعویضش متفاوت است.
3. فیلتر سوم که فیلتر خروجی است، آنتی باکتریال می‌باشد. وظیفه این فیلتر حذف باکتری است و باعث می‌شود اکسیژن خروجی سالم و مدیکال باشد.

• کمپرسور هوا: وظیفه کمپرسور این است که هوای محیط اطراف را به درون دستگاه اکسیژن ساز مکش و آن را فشرده کند. عامل اصلی صدای اکسیژن سازها، کمپرسور است. به همین دلیل کمپانی‌ها در تلاش هستند که به نحوی صدای دستگاه را به پایین‌ترین میزان خود برسانند.
• لیوان مرطوب کننده
• کیف حمل و نقل
• باتری قابل شارژ

نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز

تا اینجا با کلیت این دستگاه­‌ها آشنا شدیم. برای اینکه بتوانید به طور صحیح از دستگاه اکسیژن ساز خانگی استفاده کنید لازم هست مراحل و تنظیمات زیر را انجام دهید:

1- فاصله دستگاه از دیوار و مبلمان،30 تا 60 سانتی متر باشد.

 به دلیل اینکه دستگاه برای گردش هوا (گرفتن اکسیژن و سپس رها کردن آن) به فضا نیاز دارد، هنگامی که روشن است دمای دستگاه به مقدار زیادی بالا می­‌رود لذا باید به اندازه 30 تا 60 سانتیمتر از دیوار، مبلمان یا پرده فاصله داشته باشد.

 

 

2- در صورت تجویز پزشک، یک لیوان مرطوب کننده اکسیژن، به دستگاه وصل کنید.

اگر پزشک شما میزان جریان اکسیژن را بیش از ۲-۳ لیتر در دقیقه (LPM) تجویز می‌کند، احتمالاً یک بطری رطوبت نیز برای شما تجویز می‌­کند. درپوش رشته ­ای بر روی لیوان مرطوب کننده اکسیژن را به خروجی دستگاه اکسیژن ساز وصل کنید. بطری را به آرامی بچرخانید تا مطمئن شود که به دستگاه وصل شده است. به یاد داشته باشید که همیشه از آب مقطر یا فیلتر شده برای پرکردن بطری مرطوب کننده استفاده کنید.

 

 

3- لوله­‌ی اکسیژن ساز را به بطری رطوبت ساز یا یک آداپتور وصل کنید.

 اگر از بطری مرطوب کننده استفاده می­‌کنید، درگاهی روی بطری مشاهده خواهید کرد. این قسمت جایی است که شما لوله اکسیژن خود را وارد می­‌کنید. اگر از بطری مرطوب کننده استفاده نکنید، از یک آداپتور اکسیژن استفاده خواهید کرد. (در صورت بروز مشکل در اتصال به دفترچه­‌ی راهنما دستگاه­تان مراجعه کنید)

 

 

4- از قرار گرفتن فیلترهوا در جای خودش مطمئن شوید.

دستگاه اکسیژن ساز دارای یک فیلتر در قسمت ورودی هوا دارد که ذرات و مواد آلرژی زا را از هوا حذف می­‌کند.این فیلتر باید در کنار دستگاه شما قرارگرفته باشد. ممکن است برای تمیز کردن یا تعویض فیلتر را بردارید، بنابراین همیشه قبل از روشن کردن دستگاه مطمئن شوید که فیلتر در جای خودش قرار دارد. فیلتر دستگاه را هفته­‌ای یکبار با آب ولرم بشویید و قبل از نصب مجدد آن را خشک کنید.

 

 

5- 15-20 دقیقه قبل از استفاده از دستگاه اکسیژن ساز، آن را روشن کنید.

لازم است قبل از استفاده از هوای تولیدی دستگاه، آن را برای مدتی روشن نگه دارید زیرا دستگاه برای شروع تغلیظ هوا به مقداری زمان نیاز دارد.

 

6- دستگاه را مستقیم به یک پریز برق متصل کنید.

دستگاه شما برق زیادی را نیاز دارد لذا باید تنها دستگاهی باشد که به پریز مورد نظر وصل می‌­شود. برای اتصال دستگاه خود از سیم سیار استفاده نکنید چون احتمال خطرات آتش سوزی را به دنبال خواهد داشت.

 

 

7- دکمه پاور دستگاه را چک کنید.

هنگامی که دستگاه را روشن می­‌کنید، با روشن شدن چراغ­‌های روی دستگاه، باید بتوانید صدای کشیده شدن و رها شدن هوا (پردازش هوا) را با صدای نسبتا بلندی بشنوید. همیشه بعد از روشن کردن دستگاه چراغ­‌های دستگاه را چک کنید و اطمینان حاصل کنید که دستگاه شما به درستی کارمی‌کند.

 

8- محل دکمه کنترل لیتر را بیابید یا دستگاه اکسیژن ساز خود را روشن کنید.

شما باید این دکمه را برحسب لیترهای تعیین شده در دقیقه تنظیم کنید. ممکن است که دکمه بر حسب لیتر بر دقیقه (LPM) از قبیل ۱، ۲، و ۳ و … درجه ­بندی شده باشد. اگر از تنظیمات مطمئن نیستید، توصیه می‌­شود از پزشک یا متخصص پزشکی خود سوال کنید. اگر فکر می‌کنید که مقدار اکسیژن کافی را دریافت نمی ‌کنید، درباره‌ی آن با پزشک­تان  صحبت کنید. اکسیژن مصرفی خودتان را تنهایی تنظیم نکنید.

 

9- قبل از تنفس اکسیژن، لوله ماسک یا کانولای بینی خودتان را از نظر خمیدگی بررسی کنید.

هرگونه پیچ خوردگی یا خمیدگی در لوله می‌­تواند سبب قطع جریان اکسیژن شود. اگر از ماسک استفاده می‌­کنید، اطمینان حاصل کنید که هیچ شکافی در لبه­‌های ماسک وجود ندارد. اتصال الاستکی­ (کش) موجود بر روی ماسک را بسته به نوع ماسک، دور سر خود و یا اطراف گوش‌های خودتان قرار دهید.

 

10- برای بالابردن سطح اکسیژن، کانولای بینی خود را به سمت بالای سوراخ بینی خود قرار دهید.

هر شاخه کانولا باید به یک سوراخ بینی خم شود. بعد از قرار گرفتن شاخه های کانولا، لوله­‌ها را روی گوش خود قرار دهید. لوله ­ها را از طریق کشیدن تنظیم کننده به سمت بالا یا پایین،زیر چانه خود تنظیم کنید.

 

توجه !زمانی که از دستگاه استفاده نمی­‌کنید آن را خاموش کنید، روشن ماندن زیاد دستگاه باعث بالارفتن دمای آن می­‌شود که ممکن است دچار آتش سوزی شود.

نکات مهم در نگهداری از دستگاه اکسیژن‌ساز

هنگام استفاده از دستگاه اکسیژن‌ساز، حتما نکات زیر را رعایت کنید:

• شلنگ دستگاه طبق توصیه‌های کمپانی سازنده تعویض شود.
• دستگاه را می‌توانید با دستمال مرطوب تمیز کنید.
• دستگاه را در محیطی استفاده کنید که تهویه مناسبی داشته باشد.
• مطمئن شوید فیلتر تمیز داخل دستگاه قرار دارد.
• فیلتر هوا باید هفته‌ای یک‌بار چک شود. اگر کثیف بود آن را یک دقیقه زیر آب بگیرید و مجددا خشک کنید.
• فیلتر باکتری که برای جلوگیری از استنشاق ذرات ریز موجود در هوای خروجی دستگاه است و پشت محل اتصال شلنگ اکسیژن قراردارد، باید طبق دستور پزشک و توصیه کمپانی تعویض شود.

تفاوت دستگاه اکسیژن ساز با کپسول اکسیژن چیست؟

در واقع وظیفه هردو این دستگاه‌ها، تامین اکسیژن می‌باشد؛ اما تفاوت‌هایی بین این دو دستگاه وجود دارد که  مهم‌ترین آنها در نحوه تامین اکسیژن است.

به طور کلی مزایا و معایب هر کدام از این دستگاه‌ها شامل:

• به دلیل اینکه کپسول اکسیژن تمام می‌شود، می‌توان گفت مصرفی است. در واقع این کپسول مقدار محدودی اکسیژن را به شکل فشرده در خود دارد، که با استنشاق توسط کاربر به پایان می‌رسد و بعد از اتمام باید مجددا کپسول را پر نمایید. اما دستگاه‌های اکسیژن ساز از هوای محیط استفاده می‌کنند و بنابراین به هزینه‌های نگهداری طولانی مدت مخازن(کپسول‌ها) نیاز ندارند. (در واقع به ازای یکبار هزینه کردن، مدت طولانی می‌توان از این دستگاه استفاده کرد.)
• نگهداری کپسول اکسیژن خطرناک‌تر از دستگاه اکسیژن ساز است.
• دستگاه‌های اکسیژن ساز از لحاظ وزن و حمل و نقل بسیار راحت‌تر از کپسول اکسیژن هستند.
• ثباتی که دستگاه‌های اکسیژن ساز دارند، در کپسول‌های اکسیژن ساز نیست.
• هزینه دستگاه‌های اکسیژن ساز بالاتر از کپسول اکسیژن است.
• دستگاه‌های اکسیژن‌ساز در اندازه و مدل‌های مختلف موجود هستند و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که برای کاربری‌های خاص مناسب‌اند.
• از آنجا که دستگاه‌های اکسیژن ساز مخازن نگهداری اکسیژن تحت فشار ندارند، برای انجام فیلتراسیون هوا و جریان اکسیژن به باتری و پاور الکتریکی نیاز دارند.
• دستگاه اکسیژن ساز، توسط پمپ مخصوص، هوای درون اتاق را مکیده و سپس از محفظه های پودر زئولیت عبور می‌دهد و پودر زئولیت، اکسیژن موجود در هوای ورودی را از گازهای دیگر هوا جدا کرده و به سمت محفظه های دیگر هدایت می‌نماید. لذا این فرآیند با سر و صدا همراه است.

شما می‌توانید از یک شرکت معتبر که به شما اطمینان و خدمات پس از فروش می‌دهد، دستگاه دست دوم تمیز اکسیژن‌ساز و یا کپسول اکسیژن تهیه کنید یا برای مدتی اجاره کنید.

شرایط محیطی دستگاه اکسیژن ساز چگونه باید باشد؟

دستگاه اکسیژن‌ساز باید در شرایط محیطی زیر قرار بگیرد:

• دستگاه باید در دمای ۱۰ تا ۴۰ درجه سانتیگراد باشد.
• در هنگام استفاده از دستگاه، باید به فاصله ۲۰ سانتیمتر دور دستگاه خالی باشد.
• میزان رطوبت موجود در محیط باید بین ۳۰ تا ۸۵ درصد باشد.

راهنمای علائم محیطی روی دستگاه اکسیژن‌ساز

• P: نمایشگر صحت برق و روشن بودن دستگاه (لامپ سبز)
• F : مشکل برق ورودی (لامپ قرمز)
• P : فشار هوایی بالا (لامپ قرمز)
• P : فشار هوایی پایین (لامپ زرد)

مشکلات رایج دستگاه اکسیژن‌ساز

• دستگاهاکسیژن ساز روشن نمی‌شود.
• دستگاهاکسیژن ساز روشن می‌شود ولی خروجی هوا ندارد.
• بوق اخطار دستگاه اکسیژن ساز روشن است.
• دستگاه اکسیژن ساز صدای بلند (صدای نامتعارف) دارد.
• خلوص اکسیژن دستگاه اکسیژن ساز کم شود.
• دستگاه اکسیژنساز شارژ نشود. (در دستگاههای اکسیژن ساز شارژی) 
• قطعات دستگاه اکسیژن ساز دچار شکستگی شود.

هرگاه با هر یک از موارد بالا مواجه شدید، لطفا با مرکز فنی و خدمات پس از فروش شرکت خریداری شده دستگاه اکسیژن ساز، تماس بگیرید تا مشکل دستگاه را رفع کنند.