نوروفیدبک، راست یا دروغ؟

استفانی، هنرمند 37 ساله ساکن بوستون، دو بار در هفته نزد مشاور می‌رود تا به بهبود علائم اضطراب پس از سانحه (PTSD) که شامل یادآوری آن اتفاق، خواب‌های بد و افکار خودکشی است، کمک کند.

استفانی می‌گوید: «وقتی کابوس می‌دیدم آن‌قدر بلند فریاد می‌زدم که همسرم می‌توانست در طبقه دیگر خانه صدای من را بشنود.»

بااین‌وجود، جلسات درمان او مانند درمان‌های معمولی به شکل نظری برگزار نمی‌شد. در طول هر جلسه، درمانگر او، آینت روگل، استفانی را روبروی یک کامپیوتر می‌نشاند و سپس چند الکترود به جمجمه‌اش وصل می‌کرد و از او می‌خواست با فکرش ویدئویی که بر روی صفحه نمایان می‌شد را کنترل کند.

این روش درمانی تحت عنوان نوروفیدبک شناخته می‌شود. بعضی افراد می‌گویند نوروفیدبک می‌تواند با اندازه‌گیری فعالیت مغز و نشان‌دادن آن به ما چه از طریق ویدئویی یا آهنگی که از هدفون پخش می‌شود، تمرکز، خلق‌وخو، عادات خواب و حتی توانایی ورزشی ما را در زندگی واقعی بهبود بخشد. پزشک الکترودهایی را روی سر بیمار قرار می‌دهد که فعالیت مغز او را (بدون تحریک آن‌ها) رصد می‌کند. در مرحله بعد کامپیوتر این فعالیت‌ها را ارزیابی می‌کند و آنها را در قالب تصویر یا صدا برای بیمار ارسال می‌کند. حین اینکه بیمار تکلیف را انجام می‌دهد، کامپیوتر الگوهای سالم فعالیت مغز را در بیمار تقویت می‌کند.

به‌عنوان‌مثال، افرادی که اضطراب دارند، اگر دائماً الگوهای مغزی مرتبط با حالت ذهنی آرام‌تر را در خود تقویت کنند، علائمشان کاهش می‌یابد. بر اساس این تئوری، همان‌طور که ما دوچرخه‌سواری را با تکرار یاد می‌گیریم، مغز ما می‌تواند یاد بگیرد که کمتر افسرده باشد، تمرکز خود را افزایش دهد و خود را برای یک خواب شبانه بهتری آماده کند.

در مورد استفانی، وقتی حسگرها فعالیت مغزی مرتبط با کاهش PTSD  را تشخیص دادند، دکتر راگل ویدئو را به‌صورت تمام صفحه برای او پخش کرد. اگر الکترودها الگوی ناسالمی را تشخیص می‌دادند، ویدئو کوچک می‌شد و دیدن آن برای استفانی دشوارتر می‌شد.

استفانی مطمئن نیست چه کاری انجام می‌دهد که فیلم به حالت تمام صفحه در می‌آید. او می‌گوید: «گاهی اوقات به چیزی فکر می‌کنم یا بر یک مورد خاص تمرکز می‌کنم، گاهی اوقات تمرکز خود را بر روی یک خاطره می‌گذارم.»

دکتر روگل، کلینیک نوروفیدبک بوستون را جهت انجام نورودینامیک تأسیس کرد. او می‌گوید که بخش مهم این روش قرارگرفتن مرتب مغز در معرض فعالیت‌های مفید است. اگر تمرینات به‌اندازه کافی انجام شوند، بیماران می‌توانند از این طریق به مغز خود الگوهای سالم‌تری را آموزش بدهند.

طی دهه گذشته، نوروفیدبک وارد روان‌شناسی شده است. توبیاس هریس از این روش برای بهبود تمرکز خود استفاده می‌کند. تونی رابینز، سخنران انگیزشی، از نوروفیدبک برای افزایش توانایی خود در انجام هم‌زمان چند کار استفاده می‌کند. سرمایه‌گذارانی از جمله وزیر سابق آموزش‌وپرورش ایالات متحده، بستی دووس، همچنان به سرمایه‌گذاری میلیون‌ها دلار در شرکت‌های نوروفیدبک ادامه می‌دهند.

بااین‌وجود، نوروفیدبک هنوز به‌عنوان درمان اصلی بیماری‌های روانی پذیرفته نشده است و تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند این روش نسبت به داروهای بی‌اثر تأثیر بیشتری ندارد.

بنابراین ... آیا نوروفیدبک مؤثر است؟

نوروفیدبک روشی برای کنترل حالات روحی و عاطفی است که در آن از حسگرها برای ثبت و ارائه واکنش به طیف وسیعی از فرایندهای بیولوژیکی مانند تنفس، ضربان قلب یا تنش عضلانی استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال، کسانی که به آنها حمله عصبی دست می‌دهد، می‌توانند از دستگاهی استفاده کنند دستگاه تنفس را ردیابی کرده و تنفس اندازه‌گیری شده را تقویت کند.

در سراسر کشور، متخصصین از نوروفیدبک برای درمان بیماری‌هایی مانند اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)، اختلال افسردگی عمده، اختلال اضطراب، صرع و آسیب تروماتیک مغزی استفاده می‌کنند. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها از نوروفیدبک به‌عنوان گزینه‌ای برای درمان ADHD کودکان استفاده می‌کنند، اگرچه هیچ یک استفاده از این روش را تأیید نمی‌کنند.

در متا‌آنالیز ۱۷ تحقیق در سال ۲۰۲۰ که مطالعه تأثیر نوروفیدبک بر اختلالاتی مانند افسردگی و اضطراب پرداخته بودند، نتایج امیدوار‌کننده به دست نیاورد. طبق یافته‌های متا‌آنالیز، ما می‌توانیم مغز خود را وادار کنیم به الگوهای خاصی واکنش نشان دهد، اما تأثیر این روش بر اختلالات خلقی نسبتاً کم بوده است.

دیوید دودل-فدر، استادیار روان‌شناسی و علوم اعصاب دانشگاه روچستر و نویسنده مقاله متاآنالیز می‌گوید: اینکه بگوییم"ما می‌توانیم مغز را تغییر دهیم" با اینکه بگوییم "این تغییرات بر علائم بیماری تأثیر می‌گذارد" متفاوت است.

رابرت تیبو، محقق فوق دکترا در مرکز نوآوری متاآنالیز دانشگاه استنفورد، نسبت به نوروفیدبک تردید دارد. او می‌گوید که طرف‌داران نوروفیدبک به تحقیقاتی اشاره می‌کنند که ادعا دارند این روش "نتایج چشمگیری" در پی دارد، اما در بیشتر این آزمایش‌ها محققان و شرکت‌کنندگان می‌دانند چه کسی در چه گروهی قرار دارد (دو سر کور نیستند) و فاقد گروه شاهد هستند. تمام این آزمایشات به جز یکی به این نتیجه رسیدند که نوروفیدبک تقلبی تأثیری به‌اندازه نوروفیدبک واقعی دارد.

دکتر تیبو می‌گوید که داستان‌های موفقیت‌آمیزی که در مورد تأثیر نوروفیدبک وجود دارد به‌احتمال زیاد ناشی از تأثیر دارونما است تا روش درمان. او احتمال داد که موفقیت درمان بیشتر ناشی از "محیط شفابخشی" که پزشکان در کلینیک‌های خود ایجاد می‌کنند یا جذابیت استفاده از فناوری پیشرفته در کنترل مغز باشد.

اگرچه دکتر روگل می‌گوید با آنکه شخصاً شاهد تأثیر مثبت نوروفیدبک بر بیمارانش بوده است، اما همچنان از فرصت انجام آزمایش برای مشخص‌کردن تأثیر نوروفیدبک از طریق آزمایشات دو سر کور و همراه با گروه شاهد (با استفاده از دارونما) استقبال می‌کند.

بازار نامشخص نوروفیدبک

متخصصین نوروفیدبک از نظر آموزش، سابقه و خدماتی که ارائه می‌دهند بسیار متفاوت هستند. این امر باعث سردرگمی در این صنعت می‌شود.

روندا پاتر، یکی از مدیران اجرایی اتحادیه بین‌المللی صدور گواهینامه بیوفیدبک (B.C.I.A) که یک برنامه گواهی نوروفیدبک را ارائه می‌کند، می‌گوید: «متخصصین زیادی وجود دارند که هیچ تجارتی در زمینه نوروفیدبک ندارند. تا به امروز، B.C.I.A. به ۱۳۰۰ متخصص نوروفیدبک که بیشتر آنها در آمریکای شمالی ساکن هستند گواهینامه داده است. خانم پاتر حدس می‎زند "هزاران" کلینیک در سراسر کشور بدون دریافت گواهینامه مشغول به کار باشند.»

برای گرفتن گواهینامه نوروفیدبک داشتن سابقه رسمی در حوزه سلامت روان لازم نیست، حتی در بسیاری از موارد، افراد برای دریافت گواهی کار با یکی از ده‌ها دستگاه نوروفیدبک موجود در بازار فقط یک دوره آنلاین می‌گذرانند.

قبل از اینکه نوروفیدبک را امتحان کنید

درحالی‌که تأثیر آن هنوز موردبحث است، نوروفیدبک عموماً بی‌خطر است. حتی منتقدان می‌گویند کسانی که وقت و پول کافی دارند، ضرر زیادی از عوارض جانبی یا معایب این روش نمی‎‌کنند؛ بنابراین اگر در مورد این روش تحقیق کردید، انتقادات را خوانده‌اید و همچنان می‌خواهید نوروفیدبک را امتحان کنید، باید این موارد را در نظر بگیرید:

·        در جریان هزینه باشید و بررسی کنید آیا بیمه شما این هزینه را پوشش می‌دهد یا خیر.

هزینه‌های درمان نوروفیدبک می‌تواند بسیار زیاد باشد و تعداد کمی از بیمه‌ها آن را پوشش خواهند داد. هزینه یک جلسه ۱۰۰ الی ۳۰۰ دلار است، اما اکثر پزشکان می‌گویند که برای بهره‌مندی از مزایای نوروفیدبک بیماران باید حداقل ۱۰ جلسه را بگذرانند. تنها گرفتن یک نقشه ذهنی و بررسی آن، حداقل ۱۰۰۰ دلار هزینه دارد.

·        پزشک خود را بادقت انتخاب کنید.

باوجوداینکه بسیاری از پزشکان گواهینامه انجام نوروفیدبک را ندارند، کار خود را بسیار خوب انجام می‌دهند. بااین‌حال لازم است قبل از تصمیم‌گیری با چند متخصص صحبت کنید و سؤالات خود را بپرسید.

ابتدا بررسی کنید این متخصصین چه آموزش‌هایی دیده‌اند و کار با چه دستگاه‌هایی را یاد گرفتند. اگر شما می‌خواهید اختلال خاصی را درمان کنید، مطمئن شوید که آن متخصص تجربه درمان اختلال موردنظر را داشته باشد.

·        تمام گزینه‌های درمانی توصیه شده را بررسی کنید

یکی از بزرگ‌ترین مسائل، به تأخیر انداختن درمان‌های مناسب و اثبات شده است. اگر شما اختلال یادگیری دارید و به‌جای درمان‌های اثبات شده، از نوروفیدبک استفاده کنید، به خودتان آسیب زده‌اید.

 

منبع

https://www.nytimes.com/2022/01/12/well/mind/neurofeedback-therapy-mental-health.html