تأثیر مصرف منظم ماهی بر سلامت مغز
بیماری عروق مغزی چندین عارضه را در بر می‌گیرد که بر عروق خونی و گردش خون در مغز تأثیر می‌گذارند و از بین آن‌ها می‌توان به سکته مغزی و ناهنجاری عروقی اشاره کرد. بیماری عروق مغزی دومین عامل اصلی مرگ‌ومیر در جهان است. همچنین پنجمین علت اصلی مرگ‌ومیر در ایالات متحده را به خود اختصاص داده است و در سال ۲۰۱۷، باعث مرگ ۳۷.۶ نفر از هر ۱۰۰،۰۰۰ نفر در ایالات متحده بود. بیماری‌های عروق مغزی علاوه بر ایجاد ناتوانی جسمی، می‌توانند منجر به ایجاد و پیشرفت اختلالات شناختی و زوال عقل شوند.
علاوه بر این، پزشکان و متخصصان آسیب عروق مغزی ”بدون نشانه“ یا به عبارتی ناهنجاری‌های مغزی که در مراحل اولیه بیماری بوده و قبل از آشکار شدن علائم تشخیص داده می‌شوند را با افزایش خطر زوال عقل مرتبط می‌دانند.
اصلاح سبک زندگی و ایجاد تغییر در جهت داشتن یک زندگی سالم، از جمله تغییر در رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و ترک سیگار، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری عروق مغزی را کاهش دهد.
به‌عنوان‌مثال، بین افزایش مصرف ماهی و کاهش خطر سکته مغزی ارتباط وجود دارد. ماهی منبع بسیار خوبی از اسیدهای چرب غیراشباع امگا 3 است که احتمالاً باعث سلامت عروق مغزی می‌شود. بااین‌وجود، شواهد مبنی بر اینکه مصرف ماهی آسیب عروق مغزی را قبل از شروع بیماری عروق مغزی کاهش می‌دهد، ضدونقیض است.
مطالعه اخیر ارتباط بین مصرف ماهی و آسیب به عروق مغز را در افراد مسن سالم قبل از شروع بیماری عروق مغزی بررسی کرده است. در این تحقیق ارتباط بین خوردن ماهی دو یا چند بار در هفته و کاهش بروز ناهنجاری‌های مغزی مرتبط با آسیب عروق مغزی، به‌ویژه در افراد زیر ۷۵ سال، گزارش شده است.
نتایج این تحقیق در مجله نورولوژی منتشر شده است.
ارزیابی سلامت عروق مغزی
مطالعه اخیر داده‌های جمع‌آوری شده در حدفاصل مارس ۱۹۹۹ و مارس ۲۰۰۱ را به‌عنوان بخشی از یک تحقیق فراگیر در خصوص ارتباط بین بیماری‌های عروقی و زوال عقل، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داد. این تجزیه‌وتحلیل شامل ۱۶۲۳ فرد با میانگین سنی ۷۲.۳ سال و ساکن دیژون فرانسه بود. افرادی که علائم فراموشی، سابقه سکته مغزی یا بستری شدن در بیمارستان به دلیل بیماری‌های قلبی عروقی را داشتند از مطالعه حذف می‌شدند.
محققان با گرفتن MRI از مغز، گستردگی آسیب عروق مغزی” بدون نشانه“ را ارزیابی کردند. آن‌ها اسکن‌های MRI را برای پیداکردن سه مارکر مرتبط با آسیب عروق مغزی بدون نشانه تجزیه‌وتحلیل کردند. این سه مارکر عبارت‌اند از: ناهنجاری‌های ماده سفید، انفارکتوس و بزرگ‌شدن فضاهای پیرامون عروق مغزی که در زیر به توضیح هریک از آن‌ها می‌پردازیم.
ناهنجاری‌های ماده سفید
ماده سفید از رشته‌های عصبی یا اکسون‌هایی تشکیل شده است که پیام‌ها را بین نواحی مغز منتقل می‌کنند. بیماری عروق مغزی می‌تواند منجر به تحلیل رفتن رشته‌های عصبی (یا اکسون‌ها) و تخریب غلاف میلین اطراف رشته‌های عصبی شود. این امر در نهایت منجر به ناهنجاری‌های ماده سفید می‌شود.
انفارکتوس
انفارکتوس‌ها بافت‌های مرده‌ای هستند که در نتیجه خون‌رسانی ناکافی به وجود می‌آیند. انفارکتوس اغلب به دلیل لخته شدن خون در رگ خونی رخ می‌دهد.
بزرگ‌شدن فضاهای پیرامون رگ‌ها
فضاهای پیرامونی شامل حفره‌های پر از مایعی هستند که رگ‌های خونی را احاطه کرده‌اند. بزرگ‌شدن این فضاهای پیرامونی با بیماری عروق کوچک مغزی همراه است.
هر یک از این مارکرها میزان اختلالات شناختی مرتبط به بیماری عروق مغزی را پیش‌بینی می‌کند. بااین‌حال، مطالعات قبلی به این نتیجه رسیده بودند که معیاری که از ترکیب سه مارکر مغزی جداگانه به‌دست‌آمده باشد می‌تواند پیش‌بینی بهتری از زوال عقل نسبت به یک تک مارکر داشته باشد. دانشمندان معیار ترکیبی به‌دست‌آمده از چندین بیماری عروق مغزی را ”بار جهانی بیماری عروق مغزی“ می‌نامند
ارتباط بین بیماری عروق مغزی بدون نشانه و مصرف ماهی
در ابتدا، پژوهشگران مصرف هفتگی انواع مواد غذایی (شامل گوشت، ماهی، میوه‌ها و سبزیجات، حبوبات و غلات) توسط شرکت‌کنندگان را با استفاده از یک پرسش‌نامه ارزیابی کردند. آن‌ها ارتباط بین بار جهانی بیماری عروق مغزی و دفعات مصرف ماهی را بررسی کردند و متوجه شدند که هر چه دفعات مصرف ماهی بیشتر باشد، میزان مارکرهای بیماری عروق مغزی پایین‌تر است.
شرکت‌کنندگانی که دو بار یا بیشتر در طول هفته ماهی مصرف می‌کردند، مارکرهای بیماری عروق مغزی کمتری نسبت به افرادی داشتند که مصرف ماهی کمتری داشتند.
علاوه بر این، ارتباط بین میزان مارکرهای بیماری عروق مغزی و مصرف ماهی تحت تأثیر سن نیز قرار داشت، به‌طوری که این ارتباط در شرکت‌کنندگان ۶۵ تا ۶۹ ساله بیشتر بود اما در افراد بالای ۷۵ سال از نظر آماری چندان قابل‌توجه نبود.
محققان پس از لحاظ‌کردن متغیرهایی مانند سن، جنس، سطح فعالیت بدنی، سطح تحصیلات، حجم مغز و میزان مصرف مواد غذایی، نتایج مشابهی مشاهده کردند.
متخصصان فشارخون بالا را با افزایش خطر بیماری عروق مغزی مرتبط می‌دانند. نویسندگان این پژوهش نیز ارتباط مشابهی بین مارکرهای بیماری عروق مغزی و فشارخون بالا را صرف‌نظر از سن شرکت‌کنندگان، مشاهده کردند و همچنین برای این که نتایج را با مضامین بیشتری ارائه کنند، پژوهشگران تأثیر فشارخون بالا بر علائم بیماری عروق مغزی را نیز با میزان مصرف ماهی مقایسه کردند.
در شرکت‌کنندگان ۶۵ تا ۶۹ ساله، مصرف ماهی دو بار در هفته بر سطوح مارکرهای بیماری عروق مغزی تأثیری مشابه فشارخون بالا اما در جهت مخالف داشت. علاوه بر این، تأثیر مصرف ماهی چهار بار در هفته یا بیشتر بر سطوح مارکرهای آسیب عروق مغزی دوبرابر فشارخون بالا بود.
دکتر جیرکی ویرتانن، دانشیار دانشگاه فنلاند شرقی که هیچ مشارکتی در تحقیق نداشت در گفتگو یا با سایت اخبار پزشکی روز عنوان کرد:
«این تحقیق در نوع خود جالب و مهم است چرا که نشان داد که مصرف ماهی می‌تواند برای مغز مفید باشد و این که این احتمال وجود دارد که مزایای آن حتی قبل از بروز علائم و نشانه‌های آشکار دیده شوند. بزرگی این ارتباط نیز به‌نوعی معنی‌دار بود چرا که مشابه فشارخون بالا (که یک عامل خطر مهم برای بیماری عروق مغزی است) اما در جهت عکس بود.
او همچنین عنوان کرد که: یک یافته جالب دیگر این بود که ارتباط مفید بین سلامت عروق مغزی و مصرف ماهی عمدتاً در میان شرکت‌کنندگان جوان مشاهده شده است. این ارتباط ممکن است به این معنی باشد که برای برخورداری از فواید مصرف ماهی بر سلامت مغز، باید در سنین پایین‌تر به طور منظم مصرف شود.»
نقاط قوت و محدودیت‌های پژوهش
- نقاط قوت
در این پژوهش، برای بررسی سه مارکر مختلف از اسکن‌های MRI با وضوح بالا استفاده شد و این پژوهش معیار جامع‌تری برای سلامت کلی عروق مغزی ترسیم کرد. پژوهشگران نیز نتایج را پس از کنترل متغیرهای متعددی مانند سبک زندگی، سطح تحصیلات، سن و سایر موارد که می‌توانست بر تحلیل تأثیر بگذارد، بررسی کردند.
.
- محدودیت‌ها
طبق گفته دکتر ویرتانن: «محدودیت اصلی این تحقیق این است که یک پژوهش مشاهده‌ای مقطعی (cross-sectional observational) است، بنابراین نمی‌تواند اطلاعاتی در مورد علیت ارتباط بین مصرف ماهی و افزایش سلامت مغز به ما بدهد، برای مثال این که آیا مصرف بیشتر ماهی منجر به سلامت مغز بهتر می‌شود یا نه. بااین‌وجود، در تحقیقات مربوط به تغذیه، پژوهش‌های مشاهده‌ای می‌توانند شواهد خوبی برای رابطه رژیم غذایی و بیماری ارائه دهند.»
محققان همچنین خاطر نشان کردند که از پرسش‌نامه تنها یک‌بار در طول تحقیق استفاده کردند و این که نظرسنجی ممکن است بیانگر یک الگوی تغذیه‌ای طولانی‌مدت نباشد.
ماگدا گامبا، متخصص تغذیه و پژوهشگر و دارای مدرک دکترا عضو مؤسسه پزشکی اجتماعی و پیشگیری دانشگاه برن سوئیس که در این مطالعه شرکت نداشت، می‌گوید:
«این مطالعه یک تحقیق مشاهده‌ای است که مصرف ماهی را که تنها در یک نقطه از زمان اندازه‌گیری شد را با معیارهای تصویری بیماری‌های عروق مغزی ارتباط می‌دهد. این بدان معنا است که ما نمی‌توانیم هیچ نتیجه‌گیری مستقیمی در مورد ماهی به‌عنوان غذایی که از آسیب مغزی جلوگیری می‌کند، بگیریم. تحقیقات بیشتری لازم است تا مطمئن شویم که مصرف ماهی باعث به‌وجودآمدن مارکرهایی که در تصاویر MRI دیده شدند، شده است.»
دکتر سامیری، نویسنده ارشد این مقاله می‌گوید:
«تحقیقات بیشتری برای کمک به درک مکانیسم میزان مصرف ماهی بر سلامت عروق مغز نیاز است، زیرا رژیم غذایی عاملی است که افراد می‌توانند آن را تغییر دهند تا در آینده خطر اختلالات شناختی و حتی زوال عقل را کاهش دهند.»
منبع
https://www.medicalnewstoday.com/articles/regularly-consuming-fish-may-protect-brain-health#Subclinical-cerebrovascular-disease-and-fish-intake
