بررسی دقیق وحشت: ترس چگونه عمل می‌کند؟
در مقاله امروز، ما زیست‌شناسی ترس را مورد بررسی قرار می‌دهیم: چرا ترس پدید آمده است؟ وقتی می‌ترسیم در بدن ما چه اتفاقی می‌افتد؟ و چرا گاهی اوقات ترس غیر‌قابل‌مهار می‌شود؟ اگر نمی‌ترسید به خواندن ادامه بدهید.
ترس یک تجربه غیرقابل‌انکار از انسان بودن است. همه می‌ترسند. اغلب اوقات، مردم ترس را یک احساس ناخوشایند تلقی می‌کنند. اما برخی افراد هم ترس را مثلاً با دیدن یک فیلم ترسناک، یا پریدن از هواپیما، در خود به وجود می‌آورند.
ترس قابل‌توجیه است. برای مثال اگر زمانی که می‌دانید در منزل تنها هستید صدای راه‌رفتن را در خانه بشنوید، دلیل موجهی برای ترسیدن دارید. ترس می‌تواند ناشایست نیز باشد. برای مثال، ممکن است زمانی که یک فیلم ترسناک نگاه می‌کنیم، ممکن است از ترس سکته کنیم حتی با وجود این که می‌دانیم که هیولایی که در فیلم هست یک بازیگر است که تغییر چهره داده است و خونی که در فیلم می‌بینیم واقعی نیست.
اغلب مردم، فوبیا را بدترین مظهر ترس می‌دانند. فوبیا می‌تواند در مورد هر چیزی باشد، عنکبوت، کاغذ، فرش، دلقک‌ها و... و به‌شدت روی زندگی افراد تأثیر بگذارد.
چرا می‌ترسیم؟
تا جایی که به تکامل مربوط می‌شود، ترس یک احساس دیرینه است و در نیاکان ما نیز وجود داشته است. ما باید از”ترس“ ممنون باشیم که باعث بقای ما به‌عنوان یک ”گونه“ شد. هر موجودی که از شرایط خطرناک یا موجودات بزرگ‌تر از خود فرار نمی‌کند، احتمالاً قبل از اینکه شانسی برای تولیدمثل داشته باشد از خزانه ژنی (از روی زمین) حذف می‌شود. ترس نقش قابل‌توجهی در نجات ما داشته است و همچنین گاهی اوقات می‌تواند خشونت‌طلبی انسان‌ها را توجیه کند.
وقتی موجودی در یک محیط‌زیست خشن و غیردوستانه باشید، طبیعی است که مقداری دچار دل‌شوره شود. بهتر است از سایه خود نیز بترسید تا اینکه احساس امنیت کنید و 5 ثانیه بعد غذای یک خرس شده باشید.
در بدن ما چه اتفاقی می‌افتد؟
معمولاً مردم به تغییرات فیزیولوژیکی که حین ترسیدن تجربه می‌کنند به‌عنوان واکنش ”جنگ یا گریز“ اشاره می‌کنند. به‌طورکلی، همان‌طور که از نام آن پیداست، این تغییرات فیزیولوژیکی جاندار را برای مبارزه یا به چاک‌زدن آماده می‌کنند.
سرعت تنفس افزایش می‌یابد، ضربان قلب نیز به دنبال آن تند می‌شود، عروق محیطی (مثلاً در پوست) منقبض می‌شوند، رگ‌های خونی مرکزی اطراف اندام‌های حیاتی منبسط می‌شوند تا اکسیژن و مواد مغذی بیشتری را به این اندام‌ها برسانند. خون در ماهیچه‌ها پمپاژ شده و آنها آماده واکنش می‌شوند.
ماهیچه‌ها، از جمله ماهیچه‌هایی که اطراف ریشه هر تار مو قرار دارند، منقبض می‌شوند که در اصطلاح می‌گویند ”مو به تن سیخ می‌شود“ (معادل واژه piloerection یا سیخ شدن موهای بدن). وقتی موی بدن انسان سیخ می‌شود، تفاوت چندانی در ظاهر او ایجاد نمی‌کند، اما در حیوانات پر مو، این واکنش آنها را بزرگ‌تر و ترسناک‌تر نشان می‌دهد.
از نظر متابولیکی، سطح گلوکز در خون افزایش می‌یابد و در صورت نیاز به انجام واکنش، انرژی ذخیره شده آماده باشد. همچنین، سطح کلسیم و گلبول‌های سفید خون نیز افزایش می‌یابد.
شروع واکنش
واکنش جنگ یا گریز در بادامه (amygdala) مغز آغاز می‌شود که یک توده بادامی‌شکل از نورون‌ها است و بخشی از سیستم لیمبیک را تشکیل می‌دهد. بادامه نقش مهمی در پردازش احساسات از جمله ترس دارد.
بادامه به هیپوتالاموس سیگنال می‌دهد و سپس هیپوتالاموس غده هیپوفیز را فعال می‌کند. غده هیپوفیز جایی است که سیستم عصبی با سیستم غدد درون‌ریز یا هورمونی تماس برقرار می‌کند. سپس غده هیپوفیز هورمون ادرینوکورتیکوتروپیک (ACTH) را در خون آزاد می‌کند.
در این زمان، سیستم عصبی سمپاتیک (بخشی از سیستم عصبی که مسئول پاسخ جنگ یا گریز است) محرک غده فوق کلیوی می‌شود و آن را تشویق به آزادسازی مقداری اپی‌نفرین که به نام آدرنالین نیز شناخته می‌شود و سایر کاته‌کولامین‌ها به خون می‌کند. جریان خون همچنین در پاسخ به ACTH کورتیزول ترشح می‌کند که باعث افزایش فشارخون، قند خون و تعداد گلبول‌های سفید خون می‌شود. کورتیزول در گردش خون، اسیدهای چرب را به انرژی تبدیل می‌کند تا ماهیچه‌ها در صورت لزوم از آن استفاده کنند.
هورمون‌های کاته‌کولامین، از جمله اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین، عضلات را برای واکنش‌های شدید آماده می‌کنند.
این هورمون‌ها همچنین می‌توانند باعث واکنش‌های زیر شوند:
- افزایش فعالیت قلب و ریه‌ها
- کاهش فعالیت معده و روده که احساس ترس و دل‌شوره را توجیه می‌کند.
- جلوگیری از تولید اشک و ترشح بزاق که خشکی دهان در پی ترس را توجیه می‌کند
- گشاد کردن مردمک چشم‌ها
- دید تونلی (tunnel visio)
- کاهش شنوایی
هم هیپوکامپ (قسمتی از مغز که مرکز یادگیری و حافظه می‌باشد) و هم قشر جلوی پیشانی (PFC) که در تصمیم‌گیری‌های پیشرفته دخیل است، به کنترل ترس کمک می‌کنند.
این مراکز به ما کمک می‌کنند تا بفهمیم که آیا ترس ما واقعی و موجه است یا بیش از حد واکنش نشان داده‌ایم.
اگر هیپوکامپ و قشر جلوی پیشانی تصمیم بگیرند که واکنش ما در مواجهه با ترس اغراق‌آمیز بوده است، می‌توانند واکنش را رقیق‌تر کرده و فعالیت بادامه را کاهش دهند. این امر تا حدودی لذت بردن مردم از فیلم ترسناک را توجیه می‌کند."مغز متفکر" آنها می‌تواند بر بخش‌های نخستین مغز (که واکنش خودکار را کنترل می‌کنند) در مواجهه با ترس غلبه کند؛ بنابراین، قبل از اینکه قسمت‌های منطقی‌تر مغز به کمک ما بیایند، ما ترس را تجربه کرده‌ایم.
چرا وقتی می‌ترسیم خشکمان می‌زند؟
از نقطه نظر بقا اینکه بدن ما برای جنگیدن یا به چاک‌زدن آماده شود منطقی به نظر می‌رسد، اما میخ‌کوب‌شدن چه فایده‌ای دارد؟ حیوانی که بدون حرکت در نقطه‌ای می‌ایستد، یک شکار آسان برای شکارچی است. هنگام ترس، اغلب حیوانات قبل از اینکه تصمیم به انجام کاری بگیرند، برای چند لحظه خشکشان می‌زند. گاهی اوقات بی حرکت ماندن بهترین اقدام است. به عنوان مثال، اگر آن حیوان یک پستاندار کوچک باشد یا بتواند به خوبی استتار کند، بی‌حرکت ماندن می‌تواند زندگی او را نجات دهد.
یک تحقیق در سال 2014 ریشه عصبی ”میخکوب شدن“ هنگام ترس را شناسایی کرد. از طریق اثر متقابل بین ماده خاکستری اطراف مجرا (PAG) و مخچه ایجاد می‌شود. PAG انواع مختلفی از اطلاعات حسی در مورد تهدیدات، به‌خصوص از طریق رشته‌های درد دریافت می‌کند. به مخچه نیز اطلاعات حسی ارسال می‌شود که از آن برای کمک به هماهنگی حرکت اعضای بدن استفاده می‌کند.
محققان یک از رشته‌های عصبی را پیدا کردند که ناحیه‌ای از مخچه به نام پیرامیس (pyramis) را مستقیماً به PAG ارتباط می‌دهد. پیام‌هایی که از این مسیرها می‌گذرد عامل میخکوب شدن در حیوانات هستند. محققان امیدوارند که یافته‌های آنها روزی بتوانند به کشف راه‌هایی منجر شوند که از طریق آن بتوان افرادی که اختلال دل‌شوره و فوبیا دارند و از ترس خشکشان می‌زند را درمان کرد.
فوبیا
اغلب پزشکان متخصص، فوبیا را به‌عنوان یک اختلال اضطرابی می‌شناسند. همان‌طور که مطرح کردیم، معمولاً فوبیا یک ترس غیرمنطقی از چیزی است که نمی‌تواند باعث آسیب رساندن به فرد شود. فوبیاها به طور قابل‌توجهی بر زندگی مردم تأثیر می‌گذارند.
هیچ دلیل قاطعی برای ایجاد فوبیا وجود ندارد. فوبیا هم می‌تواند تأثیر ژن‌ها و هم محیط باشد. گاهی اوقات، درک منشأ آن نسبتاً آسان است: برای مثال، فردی که شاهد افتادن شخصی از روی پل است، ممکن است بعداً به فوبیای افتادن از پل مبتلا شود. اگرچه، این فوبیا در اکثر افرادی که شاهد افتادن شخصی از روی پل هستند، ایجاد نمی‌شود.
اگرچه هنوز سؤالات زیادی بی‌پاسخ مانده است، اما دانشمندان برخی از واکنش‌های عصبی که زمینه‌ساز فوبیا هستند را شناسایی کرده‌اند. باتوجه‌به درک ما از دخالت بادامه در بروز ترس، تعجب‌آور نیست که بین فوبیا و فعالیت شدید بادامه ارتباط وجود داشته باشد.
در یک تحقیق جدید، دانشمندان کشف کردند که بین بادامه و قشر جلوی پیشانی یک نوع ”قطع ارتباط“ وجود دارد که معمولاً به فرد کمک می‌کند تا واکنش خود در برابر ترس را نادیده بگیرد یا آن را به حداقل برساند.
جدای از ترسی که افراد هنگام دیدن عامل فوبیای خود احساس می‌کنند، این افراد دچار حالت برانگیختگی شدیدی نیز می‌شوند. آنها همیشه انتظار دارند که عامل یا فوبیای خود را ببینند، حتی در شرایطی که احتمال بروز آن بسیار کم است. برخی از محققان می‌گویند این انتظار خیلی واضح و ترسناک نقش مهمی در تشدید ترس در زمان مواجهه با عامل فوبیا ایفا می‌کند.
مطالعه دیگری این پدیده را در افراد مبتلا به آراکنوفوبیا (یا ترس از عنکبوت) بررسی کرد. نتیجه نشان داد که اگر دانشمندان به این افراد بگویند که ممکن است با یک عنکبوت مواجه شوند، فعالیت مغز آنها نسبت به شرکت‌کنندگانی که فوبیا ندارند متفاوت است.
به‌ویژه، فعالیت در جانبی قشر پیش‌پیشانی مغز (LPC)، پرکونئوس و قشر بینایی نسبتاً کمتر بود. این مناطق مغز نقش مهمی در تنظیم احساسات ایفا می‌کنند. آنها به ما کمک می‌کنند احساسات خود را کنترل کنیم. کاهش فعالیت آنها، نشان‌دهنده کاهش توانایی ما برای پنهان نگه‌داشتن احساس ترس است.
یک فرد مبتلا به فوبیا معمولاً به‌خوبی می‌داند که واکنش او نسبت به آنچه از آن می‌ترسند، غیرمنطقی است. فعالیت ضعیف‌تر در این نواحی مغز به توجیه این مسئله کمک می‌کند. بخش‌هایی از مغز که مسئول حفظ خونسردی و ارزیابی موقعیت هستند، غیرفعال می‌شوند و در نتیجه قسمت‌های احساسی، دخالت بیشتری می‌کنند.
نتیجه‌گیری
ترس باعث حفظ بقای ما شده است. این واکنش از ابتدا بوده و ما باید به آن احترام بگذاریم. درعین‌حال، ترس می‌تواند ناخوشایند باشد و عملکرد روزمره مردم را دچار اختلال کند. بااین‌وجود، در عین ناباوری، ترس می‌تواند منشأ یک احساس خوشایند موقع ترشح آدرنالین باشد. ترس باعث الهام بخشیدن به فیلم‌سازان، طراحان قطارهای وحشت، روان‌شناسان، متخصصان اعصاب و تمام افراد در این راستا می‌شود. ترس یک احساس خارق‌العاده و چندبُعدی در وجود انسان است.
منبع
https://www.medicalnewstoday.com/articles/dissecting-terror-how-does-fear-work
