تیروئیدیت هاشیماتو

اصطلاح تیروئیدیت به معنای التهاب در غده تیروئید است. علت‌های مختلفی می‌توانند این التهاب را ایجاد کنند که تیروئیدیت هاشیموتو، یا حضور مزمن لنفوسیت‌ها در تیروئید، شایعترین علت این اتفاق است. هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی است که در آن آنتی بادی‌های خود بدن به سلول‌های غده تیروئید حمله می‌کنند. در این بیماری به مرور زمان، توانایی غده تیروئید برای تولید هورمون‌های تیروئیدی کاهش یافته و منجر به هایپوتیروئیدی میشود. بیماری بیشتر از همه در زنان میانسال دیده می‌شود اما می‌تواند مردها و کودکان را نیز در هر سنی مبتلا سازد. شواهدی از انتقال موروثی آن دیده می‌شود.

انواع تیروئیدیت

تیروئیدیت به سه دسته تیروئیدیت حاد، تحت حاد و مزمن تقسیم می‌شود.

تیروئیدیت حاد

در بچه‌ها و بالغین جوان به علت سینوس پیریفورم است که غالباً در سمت چپ قرار دارد. در افراد مسن گواتر طول کشیده و دژنراسیون یک بدخیمی تیروئید ریسک فاکتورهای اصلی آن هستند. علائم بالینی بیماری به صورت درد تیروئید که اغلب به گلو و یا گوش‌ها منتشر می‌شود، تظاهر می‌کند. تب، دیسفاژی، اریتم بر روی تیروئید و علائم سیستمیک از علائم شایع این بیماری هستند. گواتر در تیروئیدیت حاد کوچک، تندر و غیر قرینه است.

تشخیص افتراقی‌های درد در تیروئید عبارتند از:

• تیروئیدیت تحت حاد یا ندرتاً مزمن
• خونریزی به داخل کیست
• بدخیمی مانند لنفوم
• به صورت نادر تیروئیدیت ناشی از آمیلوئیدوز یا آمیودارون

در تیروئیدیت حاد ESR و WBC افزایش می‌یابند. عملکرد تیروئید در تیروئیدیت حاد طبیعی است. درمان بیماری با استفاده از آنتی بیوتیک به کمک رنگ آمیزی گرم بر روی نمونه حاصل از FNA انجام میشود. عوارض تیروئیدیت حاد عبارتند از: انسداد تراشه، سپتی سمی، آبسه رترو فارنژئال و ترومبوز ورید ژوگولار. استفاده سریع و به موقع از آنتی بیوتیک‌ها از عوارض این بیماری جلوگیری می‌کند.

 

تیروئیدیت تحت حاد

این بیماری به نام تیروئیدیت گرانولوماتوز، تیروئیدیت ویروسی و تیروئیدیت de Quervain شناخته می‌شود. بیشترین شیوع آن در ۳۰ تا ۵۰ سالگی بوده و در خانم‌ها ۳ برابر آقایان است. اتیولوژی این بیماری ویروس‌های اوریون، کوکساکی، آدنوویروس، اکو ویروس و آنفولانزا هستند. بیمار غالباً با درد و بزرگی تیروئید مراجعه می‌کند و گاهی نیز با تب همراه است. در معاینه گواتر کوچک و شدیدا تندر و غیر قرینه است. بیمار ممکن است هاییپو یا هایپرتیروئید باشد. در تست‌های آزمایشگاهی سه مرحله در این بیماران دیده می‌شود:

• مرحله اول فاز تیروتوکسیکوز بوده که در آن TSH کاهش و T3 و T4 افزایش می‌یابند.
• فاز دوم هایپوتیروئیدی بوده که در آن T4 کاهش یافته و TSH ابتدا کم بوده و تدریجا افزایش می‌یابد.
• آخرین مرحله فاز بهبود است که در این مرحله هورمون‌های تیروئیدی و TSH طبیعی می‌شوند.

تشخیص تیروئیدیت حاد با ESR بالا و پایین بودن جذب ید رادیواکتیو تایید میشود. در صورت شک به وجود تیروئیدیت تحت حاد FNA اندیکاسیون دارد. درمان اغلب موارد این بیماری دوز نسبتاً بالای آسپرین یا NSAID برای کنترل علائم است. در صورت وجود علائم شدید و یا سیستمیک باید گلوکوکورتیکوئید به درمان اضافه شود باید دقت شود که داروهای ضد تیروئیدی نقشی در درمان مرحله تیروتوکسیکوز ندارند و علائم تیروتوکسیکوز خودبه خود برطرف می‌گردد اما بتابلوکرها ممکن است موجب تخفیف علائم شوند.

تیروئیدیت مزمن

دو بیماری موجب تیروئیدیت مزمن می‌شوند که عبارتند از تیروئید هاشیموتو و تیروئیدیت ریدل. در تیروئیدیت‌های مزمن آنتی TPO وجود دارد. تیروئیدیت هاشیموتو شایعترین علت تیروئیدیت مزمن است که با گواتر سفت یا سخت با اندازه متنوع تظاهر می‌یابد اما تیروئیدیت ریدل یک بیماری نادر است.

 

علت ایجاد بیماری تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟

 تیروئید هاشیموتو یک بیماری خود ایمنی است. در حالت عادی سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی را برای مقابله با ارگانیسم‌های خارجی تولید می‌کند اما گاهی ممکن است این آنتی بادی‌ها به سلول‌های سالم خود بدن حمله کرده و آنها را تخریب کنند، که در این صورت بیماری‌های خود ایمنی ایجاد می‌شوند. مکانیسم بیماری تیروئیدیت هاشیموتو نیز به همین صورت است که در آن آنتی بادی‌های بدن به سلول‌های تیروئید حمله کرده و آنها را تخریب میکنند.

 

ریسک فاکتورهای تیروئیدیت هاشیموتو

طبق تحقیقات برخی از عوامل ممکن است احتمال ایجاد این بیماری را در افراد بالا ببرد. این موارد عبارتند از:

• جنس زن: زنان هفت برابر بیشتر از مردان در معرض ایجاد بیماری تیروئیدیت هاشیموتو هستند. در برخی از موارد این بیماری با بارداری آغاز می‌شود.
• میانسالی، اکثر موارد بیماری تیروئیدیت هاشیموتو در سن بین ۴۰ تا ۶۰ سال اتفاق می‌افتد اما در بقیه سنین نیز این بیماری دیده می‌شود.
• وراثت: با اینکه تا کنون ژن مشخصی برای این بیماری کشف نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهند که وراثت در انتقال این بیماری نقش دارد.
• بیماری‌های خود ایمنی دیگر: افراد مبتلا به دیگر بیماری‌های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید، دیابت تیپ ۱، سلیاک، لوپوس و... احتمال بیشتری برای ابتلا به تیروئیدیت هاشیموتو دارند.
• ویروس‌هایی مانند هپاتیت C می‌توانند در ایجاد این بیماری تاثیرگذار باشند.

علائم تیروئیدیت هاشیموتو

علائم این بیماری ممکن است در هر فرد متفاوت باشد. این علائم عبارتند از:

• گواتر: این اصطلاح به معنی بزرگ شدن غده تیروئید است که سبب ایجاد برامدگی روی گردن میشود. این برامدگی بدخیمی نبوده اما ممکن است مشکلاتی مانند درد، اشکال در بلع، تنفس و صحبت کردن را ایجاد کند.
• هیپوتیروئیدی: با کاهش سلول‌های سالم در تیروئید، فرد دچار هایپوتیروئیدی و علائم مربوط به آن مانند خستگی، ضعف عضلانی، افزایش وزن، عدم تحمل سرما، افسردگی، ایجاد آسیب به پوست و مو، یبوست میشود. هایپوتیروئیدی درمان نشده ممکن است منجر به کلسترول بالا، بیماری قلبی، فشار خون بالا و میگزدم شود.

هایپرتیروئیدی: در ابتدای بیماری تیروئیدیت هاشیموتو ممکن است تیروئید پرکار شده و فرد به هایپرتیروئیدی مبتلا شود که اصطلاحاً به آن هاشیتوکسیکوز میگویند. این اتفاق در تمام مبتلایان به این بیماری رخ نمی‌دهد. علائم آن نیز به دلیل افزایش هورمون تیروئید ایجاد شده و شامل عدم تحمل گرما، افزایش ضربان قلب، تعریق، کاهش وزن، ترمور و اضطراب هستند.

تشخیص تیروئیدیت هاشیموتو

شامل ترکیبی از شرح حال و معاینه فیزیکی و تست‌های تیروئیدی است. در شرح حال از علائم مربوط به اختلال عملکرد تیروئید به خصوص هیپوتیروئیدی پرسیده شده و در معاینه گردنی قوام و ساز عده تیروئید بررسی می‌شود. تست‌های آزمایشگاهی نیز جهت بررسی T3، T4، TSH و TPO انجام می‌شوند.

 

درمان تیروئیدیت هاشیموتو

درمان بر اساس شدت علائمی که بیماری ایجاد کرده است، در هر فرد ممکن است متفاوت باشد. چنانچه سطح هورمون‌های تیروئید نرمال باشد نیاز به درمان در این بیماری وجود ندارد. از آنجایی که اکثر تظاهرات این بیماری به صورت هایپوتیروئیدی است، درمان اصلی دادن هورمون‌های تیروئیدی به بیمار است. داروی اصلی دن بیماران لووتیروکسین بوده که مشابه هورمون T4 خود تیروئید است.